A distinção (T)u –(V)ós ou formas de tratamento, são os diversos usos das segundas pessoas gramaticais com sua dependência do grau de confiança, familiaridade, cortesia e respeito em relação ao (s) interlocutor (es).

Português editar

Em Português os pronomes e formas de tratamento mais usados são (para maiores detalhes, ver Pronome de tratamento):

Português brasileiro editar

  • Segunda pessoa de singular
    • Informal Você — usado em quase todo país. É o tratamento do linguajar padrão, da mídia, televisão, rádio, cinema, etc. A conjugação verbal é na terceira pessoa do singular, não na segunda. Somente na conversação coloquial, no Modo imperativo é usual utilizar o você, mas conjugar como tu.
    • Informal Tu — usado no estado do Rio Grande do Sul, em alguns estados do Norte-Nordeste, em alguns locais da cidade do Rio de Janeiro, embora o "Você" seja, mesmo nesses locais, razoavelmente aceito, por ser o linguajar padrão, universalizado e televisivo. Muitos desses usuários do tu , na conversação coloquial, geralmente conjugam o verbo na terceira pessoa, de forma análoga à conjugação do pronome "você", em áreas mais restritas ainda é recorrente a conjugação do tu na segunda pessoa conforme o padrão da língua, como nas cidades e Regiões Metropolitanas de Belém, Florianópolis e São Luís.[1]
    • Formal: São usados o senhor, a senhora, Vossa Alteza, Vossa Majestade, Vossa Excelência, Vossa Santidade, Vossa Senhoria e demais Pronomes de tratamento específicos para autoridades civis, militares, judiciárias, universitárias, acadêmicas, religiosas, monárquicas, imperiais, etc, sempre com conjugação na terceira pessoa do singular. O "Vós" é arcaico, estando em completo desuso. Aplica-se em textos clássicos da literatura, textos jurídicos, bíblicos, científicos, filosóficos e acadêmicos, e até em questões de concursos, mas nunca em textos argumentativos. Por vezes tem aplicação irônica.
      • Existe ainda um "Formal coloquial", ao falar com, ou ao se referir a, pessoas mais velhas. Trata-se das palavras Seu para homens e Dona para mulheres, as quais sempre antecedem o nome da pessoa: "Seu" Pedro, "Dona" Maria.
  • Segunda pessoa do plural
    • Informal — "Vocês" é universal, tanto para os que usam "você", como para os que usam "tu", na informalidade.
    • Formal — mesmo do "Formal" do Singular, apenas "pluralizados" (Ex. os senhores, Vossas Excelências, etc) e sempre com conjugação na terceira pessoa do plural. Para "Vós", idem Singular acima: Não é usado.

Português europeu editar

Usado também no português da África e da Ásia.

  • Segunda pessoa de singular
    • Informal Tu — entre pessoas que já conhecem há um bom tempo, amigos, colegas
    • Intermediário entre o Informal Tu e o mais formal - usa-se o "Você". Diferencia-se do uso brasileiro por utilizar as formas "se", "si", "consigo", "o", "a", "lhe", os quais na conversação quase não são usados no Brasil.
    • Formal: São usados o senhor, a senhora, Vossa Excelência, Vossa Senhoria, Vossa Majestade, Vossa Santidade, Vossa Alteza, etc, conforme no Brasil. O arcaico "Vós" já raramente se usa, indica muita formalidade
  • Segunda pessoa do plural — Idem ao português do Brasil. "Vós" ainda é bastante usado no norte de Portugal e na linguagem da Igreja Católica ao dirigir-se aos fiéis..

Tratamento T-V por língua editar

Na maior parte das línguas listadas a seguir há a um pronome informal de tratamento para a segunda pessoa do singular e uma forma única que atende ao formal do singular, ao informal do plural e também ao formal do plural. Aí estão o francês, a maior parte das línguas eslavas, as bálticas, as fino-úgricas, o Albanês, o Grego, o Curdo’’, as línguas turcomanas, as do Cáucaso, Filipino (Tagalo), outras.

Outras línguas apresentam uma única forma para o formal, seja singular ou plural. Há, porém, dois diferentes informais, um para singular, outro para plural. Aí se enquadram as línguas germânicas.

Outros idiomas apresentam as quatro formas distintas. Há alguns casos de idiomas que distinguem ainda o gênero do interlocutor, outros apresentam forma para o dual (para duas pessoas, diferente do singular e do plural), outras apresentam ainda mais formas para diferentes graus de formalidade.

Nas línguas aqui listadas há uma maior tendência para utilizar a forma plural da segunda pessoa para indicar a formalidade mesmo no singular. Há também, por vezes, o uso de conjugação na terceira pessoa com a mesma função.

Os limites para uso da segunda pessoa singular informal ou da segunda pessoa singular formal variam ligeiramente entre as diversas línguas. Por exemplo, a segunda pessoa singular informal “tu” do francês é bem mais restrito do que em português. Indica uma quase intimidade, um conhecimento de longa data, amizade. É algo semelhante ao alemão “du”. Porém, em neerlandês o "jij" (segunda pessoa singular informal) tem aplicação mais ampla.

Em inglês moderno não há usualmente uma segunda pessoa singular informal, o "you" é universal para segunda pessoa. As formas antigas da segunda pessoa singular informal (thou/thee) são percebidas apenas em textos bíblicos, religiosos e na literatura mais clássica.

Tabela T-V editar

segunda pessoa singular informal segunda pessoa singular formal segunda pessoa plural informal segunda pessoa plural formal
Afrikaans jy/jou u julle u
Albanês ti ju ju ju
Alemão du Sie ihr Sie
Amárico አንተ (antä) (m)


አንቺ (anči) (f)

እስዎ (ɨsswo) ou
እርስዎ (ɨrswo)
እናንተ (ɨnnantä) እስዎ (ɨsswo) ou
እርስዎ (ɨrswo)
Árabe anta (para homem), anti (para mulher) anta / anti; em alguns dialetos ḥaḍretak (sua graça) o sayyidtak (sua senhoria) antum (para homens), antunna (para mulheres) antum / antunna; em alguns dialetos ḥaḍretkum ou sayyidatkum
Armênia դու (du) Dialeto leste, դուն (tun) Dialeto leste դուք (duk) Leste (tuk) Oeste դուք (duk) Leste (tuk) Oeste դուք (duk) Leste (tuk) Oeste
Azeri sən siz siz siz, por vezes sizlər
Basco hi (muito íntimo / familiar), zu zu, berori (muito respeitoso, dialectal, raramente usado) zuek zuek
Bengali তুই tui (muito informal)
তুমি tumi
আপনি apni তোরা tora (muito informal)
তোমরা tomra
আপনারা apnara
Bosnio ti Vi vi vi
Búlgaro ти (ti) Вие (Vie) вие (vie) вие (vie)
Catalão tu


vós (antigo,literário, dialeto de Ibiza)
Vós (com Deus)

vostè vosaltres vostès
Cazaque сен (sen) сіз (siz) сендер (sender) сіздер (sizder)
Tcheco ty Vy vy vy
Coreano neo (direto c/ uma pessoa);


dangsin (c/ um leitor anônimo)

neohui (yeoreobun)
Croata ti Vi vi vi
Cungo (de Angola) a i!a i!a i!a
Curdo (Norte), Kurmanji tu hûn, hingo, tu hûn, hingo' hûn, hingo
Curdo (Sul), Sorani to êwe, to êwe êwe
Dinamarquês du De I De
Gaélico Escocês thu sibh sibh sibh
Eslovaco ty Vy vy vy
Esloveno ti vi vidva (dual), vidve o vedve (dual – c/ 2 mulheres); vi (plural), ve (plural - solo c/ mulheres) vi (dual e plural)
castelhano (Espanha, África) usted (antigo ou literário vos, vuecencia, usía, etc) vosotros (masc.)


vosotras (fem.)

ustedes
castelhano da América, partes da Andaluzia (alterado: p.ex.: ustedes estáis) e das Ilhas Canárias onde sistema acima substitui ou vos usted ustedes (vosotros, vosotras, na poesia, hinos...) ustedes
Esperanto ci vi vi vi
Estoniano sina Teie teie Teie
Feroês tygum tit tygum
Filipino ka /ikaw kayo kayo sila
Finlandês sinä te te te
Francês tu (sujeito)/toi/te vous/vous vous/vous vous/vous
Frísio (Oeste) dû/do jo (Jo when addressing God) jimme/jim jimme/jim
Galês ti ou chdi chi ou chwi chi ou chwi chi ou chwi
Galego tu, vostede vós vostedes
Georgiano შენ shen თქვენ tkven თქვენ tkven თქვენ tkven
Grego εσύ (esy) εσείς (eseis) εσείς (eseis) εσείς (eseis)
Neerlandês jij/je (Países Baixos, neerlandês padrão)
gij/ge (Bélgica)
u
U o Gij (a dios)
jullie u
Húngaro te Ön (mais formal) ou maga ti Önök (mais formal) ou maguk (menos formal)
Hindi
तू tu (muito informal)


तुम tum

आप aap तुम लोग tum log आप लोग aap log
Ido tu vu vi vi
Inglês moderno thou/thee ye/you ye/you ye/you
Inglês moderno you/you you/you you/you you/you
Islandés þú þér þið þér
Indonésio kamu Anda kalian
Interlíngua tu (te) vos vos vos
Italiano tu (te) Lei (arcaico Ella, antigo voi) voi voi (por vezes Loro)
Japonês


(kimi) (familiar)
お前 (omae)
あんた (anta)
貴様 (kisama)
手前 (temae, temē)
(os dois últimos com conotação hostil)


あなた (anata)
貴殿 (kiden) (literário)

お前ら(omaera)


君たち (kimitachi)

あなたたち (anatatachi)
Javanês kowe, awakmu panjenengan, sampeyan kowe kabeh panjenengan sedanten
Canarês ನೀನು niinnu ನೀವು niivu ನೀವು niivu ನೀವು niivu
Ladino, ver castelhano tu vozótros tu vozótros
Letão tu Jūs jūs Jūs
Lituano tu jūs jūs jūs
Lombarda ti ; or lüü (male) or lée (female) viòltar viòltar; or ; or lur
Chinês mandarim nín 你们 你們 nǐmen inexistente; a forma regular de 您们 您們}}) nínmen não é usuall; se usa mais 大家 dàjiā “todo mundo” o 你们大家 你們大家).
Malaio kamu (padrão), engkau (regional, usa-se o curto kau, se diz "ko", ainda mais informal), hang (norte, entendido em todo país), awak (é rude, exceto para grande intimidade) anda (polido, formal amigável; usado em documentos, contexto formal, propaganda. "Anda" nunca no malaio falado; em seu lugar malaios usam o nome ou título da pessoa), kamu (não polido, não amigável; usado em documentos - sentido de obrigação, por força de lei. Jurídico). kau orang (c/ pronúncia "k'orang" indica "todos vocês"; gíria, mais informal), kau semua, hangpa (norte), kalian (arcaico) anda, kalian (arcaico)
Macedônia ти (ti) Вие (Vie) вие (vie) вие (vie)
Nepali तँ, तिमी (tã, timi) तपाईं (tapāī̃) तिमी(-हरू) (timi[-harū]) तपाईं(-हरू) (tapāī̃[-harū])
Norueguês du De (Bokmål), Dei (Nynorsk) dere (Bokmål), de/dokker (Nynorsk) De (Bokmål), Dei (Nynorsk)
Oriá tu/ tume aapano tumemane aapanomane
Persa to shomâ shomâ shomâ
Polonês ty pani (p/ mulher)
pan (p/ homem)
wy państwo (geral)
panie (p/ mulheres)
panowie (a homens)
Português (Portugal) tu
vós (uso regional - norte)
o senhor/a senhora (mais formal)
você
vós (arcaico ou literário)
vocês
vós (arcaico, literário ou regional)
os senhores / as senhoras
Português (Brasil) você
(em alguns locais tu)
o senhor/a senhora
seu/dona (formal coloquial)
vós (arcaico ou literário)
vocês
vós (arcaico ou literário)
os senhores / as senhoras
Quirguiz сен (sen) сиз (siz) силер (siler) сиздер (sizder)
Romeno tu dumneata / dumneavoastră voi dumneavoastră
Russo ты (ty) Вы (Vy) вы (vy) вы (vy)
Sérvio ти (ti) ВВи (Vi) ви (vi) ви (vi)
Somali adhi adhiga idhinka idhinka
Sórbio (Baixo) ty Wy wej (dual), wy (plural) wy
Sueco du ni ni ni
Filipino (Tagalo) ikáw



ka (sempre pós posto)

kayó kayó kayó
Tadjique ту (tu) Шумо (Shumo) шумо (shumo) шумо (shumo) ou шумоён (shumoyon) (esta só no tadjique falado)
Tâmil நீ (nee) நீங்கள் (neengal) நீங்கள் (neengal) நீங்கள் (neengal)
Telugu nuvvu meeru meer-andaru meer-andaru
Turco sen siz siz siz, sizler
Ucraniano ти (ty) ви (vy) / Ви (Vy) (corresp. oficial) ви (vy) ви (vy)
Urdu تو (muito informal)
تم tum
آپ āp تم لوگ tum log آپ لوگ āp log
Uigur سەن sän سىز siz or سىلى sili سىلەر silär سىزلەرsizlär
Ubykh wæghʷa sʸæghʷaalha sʸæghʷaalha sʸæghʷaalha
Yídiche du ir ir ir

castelhano editar

 Ver artigo principal: Voseo

Particularidades editar

  • Há línguas nas quais modernamente, na prática, não existe uma distinção T-V, entre a segunda pessoa singular informal e a segunda pessoa singular formal. É o caso do afrikaans, do esperanto, do inglês moderno (o thou/thee e formas correlatas só existem em textos bíblicos e literatura clássica), do árabe moderno padrão em geral (há essas distinção em algumas formas dialetais).
  • Em outras línguas, em especial nas da Escandinávia, existe a segunda pessoa singular formal como regras gramatica, mas na prática essa distinção é raramente usada. Nesse grupo estão o finlandês, o norueguês, o dinamarquês, o islandês, o grego (usava-se a forma plural para formalidade), o hebraico (formal só para autoridades de escalão muito alto).

O sueco já apresentou uma complexidade de tratamento até a Segunda Grande Guerra. Havia distinções que dependiam da classe social de ambos interlocutores, considerava-se a nobreza ou realeza, usava-se enfáticamente os sobrenomes, havia variações com a idade, classe social ou cultura, como se dirigir ao casal, à esposa, etc. Hoje, quase não há essa distinção.

Em algumas dessas línguas há algumas palavras para se dirigir formalmente a outra pessoa que dependem da profissão, cargo, nível hierárquico, as quais não chegam a ser consideradas como um Pronome separado.

Em uigur as quatro formas (formal - informal, singular - plural).

Há uma rigidez no uso da segunda pessoa singular formal, uma restrição maior contra o uso livre da segunda pessoa singular informal, em francês, em romeno. Um pouco menos, mas com certa rigidez, fica o alemão. O francês falado no Canadá e quando falado pelos Valões da Bélgica tem muita liberdade para o uso bem amplo do tu segunda pessoa singular informal.

  • Outros casos:
    • Chinês mandarim: O uso do Formal é ainda muito forte, há distinção quanto à hierarquia e ao parentesco, mas a idade é mais significativa. Em Wu e em outras línguas do sul da China, quase não se usam essas distinções.
    • Há também as distinções por hierarquia e por parentesco em japonês e coreano (sete níveis).
    • As distinções conforme acima atingem também as primeira e terceira pessoas, além da segunda pessoa, no:
      • Vietnamita (quatro níveis para primeira pessoa, dois para segunda pessoa, um ou três para terceira pessoa na hierarquia; são vinte tratamentos dependentes de parentesco)
      • Tailandês - são muitos os diferentes parentescos, há dependências co o nível de ambos interlocutores.
    • Polonês - há uma complexidade, com dependência também de gênero (homem, mulher, outro para casal), nome de família, atividade.
    • Húngaro - há muitas diferenças sutís, mas o maior uso é para três formas: maga, on, tetszik (forma verbal). Há ainda duas em quase desuso: kend e kegyed.
    • Em ubykh (extinta) e em dyirbal (quase extinto, nordeste da Austrália), há um complexo sistema de tratamento chamado "lingua da sogra". Em Ubykh e outras línguas aborígenes, é interdito dirigir a palavra à sogra, à nora ou genro, aos filhos da irmã do pai e aos filhos do irmão da mãe. Quando é imprescindível que se dirija a palavra a essas pessoas, utiliza-se um complexo sistema de linguagem.

Referências

Bibliografia editar

  • Brown, R. and A. Gilman (1960) "The Pronouns of Power and Solidarity" in American Anthropologist 4 (6): 24-39. Also found in Language and Social Context: Selected Readings, ed. by P. Giglioli (1972), ISBN 0-14-013303-8, pp. 252–282.
  • (em francês) Chatelain, E. (1880) "Du pluriel de respect en latin". Revue de Philologie IV (April 1880): 129–139.
  • Compact Edition of the Oxford English Dictionary, The. New York, Oxford University Press, 1971.

Leitura adicional editar