Vardanes de Arevel: diferenças entre revisões

Conteúdo apagado Conteúdo adicionado
m Renato de carvalho ferreira moveu Bardanes de Arevel para Vardanes de Arevel
Linha 7:
|ocupação = Historiador, geógrafo, filósofo, tradutor
}}
'''BardanesVardanes''' de({{langx|la|''Vardanes''}}), também chamado Arevel'''Bardanes''' ({{lang|la|''Bardanes''}}; {{langx|hyel|ՎարդանΒαρδάνης}}, Արևելցի''Bardánes''), '''Vardânio''' ({{langx|la|''VardanVardanius''}}), Areveltsi'''Bardânio''' ({{langx|la|''Bardanius''}}; {{langx|el|Βαρδάνιος}}, ''Bardánios''), '''Bardas''' ({{lang|el|Βάρδας}}, ''Bárdas''), '''Uardanes''' ({{lang|el|Bardas/BardanesΟυαρδάνης}}, ''Ouardánes''), '''Ordanes''' ({{lang|el|Ὀρδάνης}}, ''Ordánes'') ou '''Ordones''' ({{lang|el|Ὀρδώνης}}, ''Ordónes''; {{langx|pal|''Wardān''}}; {{langx|hy|Վարդան|br|''Vardan''}}; {{ca.}} {{dni|||1200|si}}-{{morte|||1271|si}}), tambémdito referido'''de comoArevel''' (Վարդան, ''Areveltsi'Bardanes'), '''de [[Ganja (Azerbaijão)|GanzaqueGanzaca]]''' (Գանձակեցի, ''Vardan Gandzaketsi''), '''Bardanes deda [[Albânia (região histórica)|Albânia]]''' (Աղվանից, ''Aghvanits Vardan''), '''Bardanes da [[Cilícia]]''' (Կիլիկեցի, ''Vardan KiliketsiKilikets’i''), '''Bardanes, o Grande''' (մեծ, ''Vardan Mets''), '''Bardanes, o Historiador''' (Պատմիչ, ''Vardan PatmichPatmich’'') ou '''Bardanes, o Oriental''' (Վարդապետ, ''Vardan Vardapet'') foi um [[historiador]], [[geógrafo]], [[filósofo]] e [[tradutor]] [[Armênios|armênio]] do {{séc|XIII}}. É conhecido por ter fundado várias escolas e mosteiros, pela sua rica contribuição para a [[literatura armênia]],{{sfn|name=Hovh313|Hovhannisyan|1985|p=312-313}} e pela sua "História Universal", uma das primeiras tentativas de um historiador armênio para escrever uma história mundial.{{sfn|name=Haci487|Hacikyan|2002|p=487}}
 
== Nome ==
 
''Vardanes'' (ou ''Bardanes'') ou ''Vardanius'' (ou ''Bardanius''{{sfn|Lilie|2013|loc=#770 Bardanios}}) é a [[latinização]] do antropônimo em [[persa médio]] ''Wardān'', que significa rosa. Foi transliterado no [[língua armênia|armênio]] como ''Vardan'', no [[aramaico]] de [[Hatra]] como ''wrdn'' e no [[grego clássico|grego]] como ''Ordanes'', ''Ordones''{{sfn|Marcato|2018|p=55}} e ''Uardanes''.{{sfn|name=Ma1365|Martindale|1992|p=1365}} Durante o [[Império Bizantino]], o nome foi abreviado como ''Bardas'' e ''Vardas''.{{sfn|Ana Comnena|1882|p=70}}{{sfn|Lilie|2013|loc=#Bardas 773}} Vardanes&nbsp;III foi especificamente chamado ainda de ''Wardon'' (Ւարդոն) por [[Sebeos]], ''Bartan'' por [[João de Éfeso]] e Uardaamanes (Ουαρδααμάνης) por [[Nicéforo Calisto]], que o confundiu com o general persa [[Adarmanes]].<ref name=Ma1365 />
 
== Biografia ==
 
Bardanes nasceu em [[Ganja (Azerbaijão)|GanzaqueGanzaca]] ca. 1200.{{sfn|name=Haci486|Hacikyan|2002|p=486}} Recebeu sua educação antes de tomar os cursos de {{ilc|Mechitar Goch||Mekhitar Goch|Mekhitar Gosh|Mkhitar Goch}}<ref name=Hovh313 /> e {{ilc|João Vanakan||Hovhannès Vanakan}} em [[Nor-Getik]]{{sfn|Dédéyan|2007|p=356}} (onde conheceu e fez amizade com [[{{ilc|Ciraco de Ganzaca||Kirakos Gandzaketsi]]}}<ref name=Vardan />) e completar sua formação em [[Khoranachat]], em [[Tavush]], que incluiu o aprendizado de [[literatura]], [[gramática]] e [[teologia]], assim como línguas estrangeiras ([[hebraico]], [[língua grega|grego]], [[latim]] e [[língua persa|persa]]).<ref name=Hovh313 /> Tornou-se monge,{{sfn|Mathews|2001|p=25}} e obteve em 1235 o título de ''[[vardapet]]'' e implementou seus talentos de ensino, abrindo uma escola no mosteiro de Santo André de KayenaberdCaienaberde, onde ensinou em 1235 a 1239 e de 1252 a 1255. Em 1239-1240, partiu para [[Jerusalém]] e [[Armênia]] e em sua viagem de regresso, passou através da [[Reino Armênio da Cilícia|Armênia Menor]] onde foi convidado a permanecer por {{lknb|Hetum|I}} {{nwrap|r.|1226|1270}};<ref name=Vardan /> teria ficado até pelo menos o [[concílio ecumênico]] de [[Sis]] de 1243.<ref name=Hovh313 /> Bardanes então retornou à Grande Armênia em 1245, produzindo uma [[encíclica]] do [[católico de todos os armênios|católico]] que os notáveis da Grande Armênia eventualmente assinaram.<ref name=Vardan />
 
Três anos depois, Bardanes retornou à Cilícia armênia e participou da vida política, opondo-se fortemente às usurpações e a influência das [[Igreja Católica|Igrejas romana]] e [[Igreja Ortodoxa|bizantina]].{{sfn|Hacikyan|2002|p=488}} Ele também trabalhou junto do católico {{ilc|Constantino I de BardzaberBarzaber||Constantino Bardzabertsi||Constantino I da Cilícia|Constantino I (católico)}} na elaboração de um tratado, ''Escrito didático'', destinado aos fieis da Armênia Oriental; particularmente enviou uma carta ao papa e participou do concílio ecumênico de Sis de 1251.{{carece de fontes|data=junho de 2017}}
 
[[Imagem:Armenia Khorvirap.jpg|thumb|Mosteiro de [[Khor Virap]]. Ao fundo está o [[monte Ararate]]]]
 
Bardanes retornou à Grande Armênia em 1252 a fim de organizar outro concílio ecumênico em [[Mosteiro de Haghpat|Haghpat]] e DzagavanZagavã. Voltando ao ensino, abriu escolas nos mosteiros de [[Mosteiro de Saghmosavank|Saghmosavank]], [[Mosteiro de Teghenyats|Teghenyats]], [[Mosteiro de Aghjots Vank|Aghjots Vank]] e {{ilc|XoraquertaCoraquerta||Xorakert|Khorakert|Khoraquerta}}, e emprestou sua experiência para Haghpat até 1255, ano em que foi para [[Khor Virap]] e estabeleceu um seminário. Ele introduziu um programa incluindo filosofia, lógica, retórica e gramática, e ensinou muitos futuros intelectuais armênios como {{ilc|Gevorco de Esceurra||Gevork Skevrratsi}}, {{ilc|João de Ierzenca||Yerznkatsi|Hovhannes Yerznkatsi}}, {{ilc|Narses de Mexe||Nerses Mshetsi}} e {{ilc|Gregório de Bejne||Grigor Bjnetsi}}.<ref name=Hovh313 /> Em 1264, Bardanes também desempenhou um papel importante como negociador em uma viagem à [[Tabriz]], a residência do [[Império Mongol|suserano mongol]] [[Hulagu Khan]] {{nwrap|r.|1256|1265}};<ref name=Haci487 /> obteve um privilégio em favor dos armênios que viviam sob julgo mongol e concluiu um acordo sobre a cobrança de impostos. Seus laços com os [[mongóis]] foram estreitos: foi conselheiro religioso da esposa de Hulagu, [[{{ilc|Docuz Catum||Doquz Khatun]]}}.{{sfn|Lane|2003|p=13}} Bardanes morreu em 1271 em Khor Virap, deixando uma herança literária importante, abrangendo vida política, cultura, religiosa e social da Armênia.<ref name=Haci486 />
 
== Obras ==
Linha 33 ⟶ 37:
== Bibliografia ==
 
{{refbeginInícioRef|2}}
 
* {{Citar livro|sobrenome=Ana Comnena|título=Alexíada|editor=Hovgård, O. A.|local=Copenhague|ano=1882|editora=Karl Schønsberg|ref=harv}}
 
* {{Citar livro|sobrenome=Dédéyan|nome=Gérard|autorlink=Gérard Dédéyan|título=História do povo armênio|capítulo=O tempo das cruzadas (final do {{séc|XI}} - final do {{séc|XIV}}) — A renovação da vida intelectual|local=Toulouse|editora=Privat|ano=2007|isbn=978-2-7089-6874-5|ref=harv}}
Linha 39 ⟶ 45:
* {{Citar livro|sobrenome=Hacikyan|nome=Agop Jack|título=A Herança da literatura armênia, Vol. II: do VI ao XVIII século|local=Detroit|editora=Wayne State University Press|ano=2002|isbn=978-0814330234|ref=harv}}
 
* {{Citar livro|sobrenome=Hovhannisyan|nome=Petros|título=[[Enciclopédica Soviética Armênia]]|volume=XI|editora=[[Academia de ciências da Armênia]]| capítulo=Վարդան Արևելցի [« Vardan Areveltsi »]|local=[[Erevã]]|ano=1985|ref=harv}}
 
* {{Citar livro|sobrenome=Lane|nome=George E.|título=Domínio mongol precoce do Irã do {{séc|XIII}}: Um renascimento persa|editora=Routledge|local=Londres| ano=2003|isbn=0-4152-9750-8|ref=harv}}
 
* {{Citar livro|sobrenome=Lilie|nome=Ralph-Johannes|coautor=Ludwig, Claudia; Zielke, Beate et al.|título=Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit Online|local=Berlim-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften|editora=Nach Vorarbeiten F. Winkelmanns erstellt|ano=2013|ref=harv}}
 
* {{Citar livro|sobrenome=Marcato|nome=Enrico|título=Personal Names in the Aramaic Inscriptions of Hatra|editora=Edizioni Ca' Foscari|local=Veneza|ano= 2018|isbn=9788869692314|ref=harv}}
 
* {{Citar livro|sobrenome=LaneMartindale|nome=GeorgeJohn ER.|coautor=Jones, Arnold Hugh Martin; Morris, John|título=DomínioThe mongolProsopography precoceof dothe IrãLater doRoman {{séc|XIII}}:Empire Um- renascimentoVolume persaIII, AD 527–641|editoraano=Routledge1992|capítulo=Vardan Mamokonian|local=LondresCambridge e Nova Iorque|anoeditora=2003Cambridge University Press|isbn=0-4152521-975020160-8|ref=harv}}
 
* {{Citar livro|sobrenome=Mathews|nome=Thomas F.|coautor=Taylor Alice|título=The Armenian Gospels of Gladzor, the life of Christ illuminated|editora=Getty Publications|local=Los Angeles|ano=2001|isbn=978-0-89236-627-3|ref=harv}}
 
* {{Citar livro|sobrenome=Schmidt|nome=Andrea|título=Armênia, a magia da escrita|capítulo=Armênio e siríaco|editor=[[Claude Mutafian]] (dir.)|editora= Somogy|local=Paris|ano=2007|isbn=978-2-7572-0057-5|ref=harv}}
 
{{refend-fim}}
 
[[Categoria:Armênios do século XIII]]