Bunun
Falado(a) em: Taiwan
Total de falantes: 38 mil (2002)
Família: Formosana
 Bunun
Estatuto oficial
Língua oficial de: Taiwan (minoria)
Códigos de língua
ISO 639-1: --
ISO 639-2: ---
ISO 639-3: bnn

A língua Bunun (chinês 布農語) é falada pelo povo Bunun de Taiwan. É um idioma Formosano, de uma das divisões geográficas daslínguas austronésias, sendo subdividido em cinco dialetos: Isbukun, Takbunuaz, Takivatan, Takibaka e Takituduh. Isbukun, o dialeto dominante, é falado no sul de Takbunuaz e Takivatan são falados principalmente no centro da ilha, sendo que Takibaka e são falados no norte do país. Um sexto dialeto, o Takipulan, se extinguiu nos anos 70.

Os Saaroa e Kanakanabu, dois grupos minoritários menores que compartilham o território com um grupo Isbukun Bunun, também adotaram Bunun como seu vernáculo.

Bunun (verde médio - centro)

Dialetos editar

Li (1988) divide os dialetos Bunun em 3 ramos principais:; Norte, Cebtral e Isbukun (também classificado como Bunun Sul).[1] Isbukun, o dialeto de prestígio, também é o dialeto mais divergente. Os dialetos mais conservadores são falados no norte.

  • Proto-Bunun
    • Isbukun
    • Norte-Central
      • Norte
        • Takituduh
        • Takibakha
      • Central
        • Takbanuað
        • Takivatan

Bunun foi originalmente falado no e ao redor do município de Sinyi (Xinyi, 信義 鄉) em Nantou (De Busser 2009: 63). A partir do século XVII, o povo Bunun se expandiu para o sul e para o leste, absorvendo outros grupos étnicos como Saaroa, Kanakanabu e Thao. Bunun é falado em numa área que se estende de Ren-a] (仁愛 鄉) em Nantou ao norte para Yanping] (延平 鄉) em Taitung]] no sul. Isbukun é distribuído por Nantou, Taitung e [Kaohsiung. Takbanuað é falado em Nantou e no sul em Hualien County. Takivatan é falado em Nantou e Hualien central. Takituduh e Takibakha são falados em Nantou.

Fonologia editar

Notas ortoráficas:

  • /ɓ ɗ/ são geralmente representados como ⟨b⟩, ⟨d⟩.
  • /ð/ é representado como ⟨z⟩, /ŋ/ como ⟨ng⟩, /ʔ/ como ⟨'⟩ e /dʒ/ como ⟨j⟩.

Notes:

  • As semivogais /j w/ existem, mas são derivadas das vogais subjacentes /i u/ para atender aos requisitos de que as sílabas devem ter consoantes de início. Portanto, elas não fazem parte do inventário consoante.
  • A fricativa dental /ð/ é em verdade a interdental (/ð̟/).
  • No dialeto Isbukun, /χ/ ocorre frequentemente na posição final ou pós-consoante e /h/ na posição inicial e intervocálica, enquanto outros dialetos têm /q/ nessas ambas posições.
  • Enquanto Isbukun perde as oclusivas glotais intervocálicas, (/ʔ/) encontradas em outros dialetos, /ʔ/ também ocorre onde /h/ ocorre em outros dialetos. (Exemplo, a palavra Isbukun [mapais] (amargo) é [mapa?is] em outros dialetos; a palavra Isbukun [luʔum] (nuvem) é [luhum] em outros dialetos.)*A alveolar africada /dʒ/ ocorre na variedade Taitung de Isbukun, geralmente representada em outros dialetos como / t /. [2]

Consoantes editar

Consoantes Bunun
  Bilabial Labio-
dental
Dental Alveolar Velar Uvular Glotal
Plosiva p           t   k   q   ʔ  
Implosiva   ɓ           ɗ            
Fricativa       v   ð s       χ   h  
Nasal   m           n   ŋ        
Aproximante               l            

Vogais editar

Vogais Bunun
Anterior Central Posterior
Fechada i u
Medial e
Aberta a

Nota:

  • /e/ não ocorre em Isbukun.

Amostra de texto editar

Pai Nosso

Inaam tu tama sia dihanin, mahtuag suu a gaan atumas-haigun, mahtuag a kasu kunastutin min-ugti, mahtuag suu a iniliskinan kpaimaupaun mas bunun nastutin, masd'ag isia dihhanin. saivavag kaimin aip mas nakanun mad'ami. pinukaavag inaam a inulivaan. masd'ag mad'ami tu mapin-uka mas itu duma bunun tu inulivaan. katu punsainun kaimin sia kuag, sidagkad'avag kaimin sia hanitu, aupa kasu hai taimi-dalah, taimi-tamsad', taimi-taishag sau habashabas. amin.[3]

Notas editar

  1. Li, Paul Jen-kuei. 1988. A Comparative Study of Bunun Dialects. In Li, Paul Jen-kuei, 2004, Selected Papers on Formosan Languages. Taipei, Taiwan: Institute of Linguistics, Academia Sinica.
  2. De Busser, Rik. Introduction to the Bunun language (Languages of Taiwan, 2011), pp. 7-8.
  3. Language museum

Bibliografia editar

  • Adelaar, K. Alexander. 2004. The coming and going of ‘lexical prefixes’ in Siraya. Language and Linguistics/語言暨語言學 5(2): 333-361.
  • De Busser, Rik. 2009. Towards a Grammar of Takivatan: Selected Topics. PhD dissertation at the Research Centre for Linguistic Typology, La Trobe University, Melbourne, Australia.
  • Jeng, Heng-hsiung. 1977. Topic and Focus in Bunun. Taipei: Academia Sinica.
  • Nojima, Motoyasu. 1996. Lexical prefixes of Bunun verbs. Gengo Kenkyu: Journal of the Linguistic Society of Japan 110: 1-27.
  • Li, Paul Jen-Kuei. 1988. A comparative study of Bunun dialects. Bulletin of the Institute of History and Philology, Academia Sinica 59(2): 479-508.
  • Schachter, Paul and Fe T. Otanes. 1972. Tagalog Reference Grammar. Berkeley: University of California Press.
  • 齊莉莎 (Zeitoun, Elizabeth). 2000. 布農語參考語法. Taipei:遠流/YLib.
  • 林太 (Lin Tai), 曾思奇 (Zeng Si-Qi), 李文甦 (Li Wen-Su) and 卜袞 (Bukun). 2001. Isbukun.布農語構詞法研究. Taipei: 讀冊文化/Du-Ce Wen-Hua.
  • Anu Ispalidav. 2014. 布農族語讀本:認識郡群布農族語. Taipei: Shitu Publishing House 使徒出版社.
  • Kaipuleohone - Robert Blust collection [[hdl:10125/33167 - includes elicited materials on Bunun.

Ligações externas editar