Francisco de Peñalosa

compositor espanhol (1470-1528)

Francisco de Peñalosa (Talavera de la Reina, ca. 1470Sevilha, 1 de abril de 1528) foi um sacerdote e compositor espanhol do Renascimento.

Francisco de Peñalosa
Nascimento 1470
Talavera de la Reina
Morte 1 de abril de 1528 (57–58 anos)
Sevilha
Cidadania Espanha
Ocupação compositor
Religião Igreja Católica

Biografia editar

Nasceu em Talavera de la Reina por volta de 1470, ainda que alguns investigadores creiam que nasceu entre 1464 e 1468. Desconhece-se onde adquiriu os seus estudos musicais e sacerdotais.

Em 11 de maio de 1498 foi nomeado capelão e cantor da capela do rei Fernando II de Aragão, posto que ocupou até à morte do rei em 1516. O seu salário foi aumentado em maio de 1503 para 30.000 maravedis, sendo o ordenado mais alto pago a um cantor da Capela Real. A partir de 1511 foi também maestro de música do infante e neto dos Reis Católicos, Fernando I de Habsburgo.

Em 1506 foi nomeado cónego da Catedral de Sevilha por petição real. Contudo, a dita nomeação foi impugnada e vários anos passaram até que o litígio fosse saldado em seu favor. A partir de então acumulou o seu posto na Capela Real com o da catedral sevilhana.

Por um documento datado de 4 de novembro de 1517 sabe-se que Peñalosa viajou até Roma para ocupar um posto no coro da capela do papa Leão X. No dia 30 de agosto de 1518 trocou com o seu amigo Diego de Muros (mais tarde bispo de Oviedo) o posto de cónego em Sevilha por um arcediagado em Carmona. Após a morte do papa em 1521 voltou a Sevilha, recuperando o estatuto de cónego na catedral. Aí se achando contribuiu para a formação musical de Cristóbal de Morales, que se encontrava na dita catedral como menino cantor do coro. No dia 1 de abril de 1528 morreu, em Sevilha, sendo enterrado na nave de São Paulo na catedral local.

Obra editar

Peñalosa foi um dos mais famosos compositores espanhóis da geração anterior a Cristóbal de Morales. Além disso também é o compositor da sua época com maior número de obras conservadas. Dele se conservam 6 missas completas, 2 missas incompletas, uma delas ferial, uns 25 motetes, 3 lamentações, 7 magnificat, 5 hinos e 11 composições seculares com texto em castelhano.

De seguida detalham-se as obras conservadas de Francisco de Peñalosa. Os códigos da coluna de "Fontes musicais" são especificadas mais abaixo. Os da coluna de "Gravações" são especificados na secção de "Discografia".

N.º Obra Vozes Forma musical Fontes musicais Gravações Comentários
Obras seculares
1 Alegraos, males esquivos 3 vilancico CMP
2 A tierras agenas 3 vilancico CMP CMU, BIN
3 De mi dicha no se spera 3 vilancico CMP
4 El triste que nunca os vio 3 vilancico CMP GIS, BIN, EGB, RON
5 Lo que mucho se desea 2 vilancico CMP
6 Los braços traygo cansados 3 vilancico BAR LCT, LTB
7 Niña, erguideme los ojos 3 vilancico CMP
8 Por las sierras de Madrid 6 canção CMP GIS, BIN, REY, CMM, GOT, HES, SEM, KSH, CIB Ensalada em que se cantam à vez quatro refrões tradicionais de diferentes canções e uma frase final em latim
9 Pues vivo en perder la vida 3 vilancico CMP
10 Que dolor mas me doliera 3 vilancico CMP
11 Tú que vienes de camino 3 canção CMP Incompleta.
Obras religiosas
Motetes
12 Unica est columba mea 3 motete TZ2, TAN PCA
13 Nigra sum sed formosa 3 motete TZ2 PCA, SON
14 Adoro te, Domine Iesu Christe 3 motete TZ2 PCA, VEL
15 Ne reminiscaris, Domine 3 motete TZ2 PCA, COL, GOT
16 Sancta Maria, succurre miseris 3 motete TZ2 PCA, GOT
17 Pater noster qui es in caelis 4 motete TZ2, TOL PCA, CMM, FIG
18 Emendemus in melius 4 motete TZ2, TOL PCA, PEÑ
19 Sancta mater, istud agas 4 motete TZ2, TOL, SEV, BAR, GUA TOR, PCA, COL, REN, CAB, HIL, PEÑ, CSY Na fonte BAR é atribuído erroneamente a Josquin des Prez.
20 Ave, verum corpus natum 4 motete TZ2 PCA, COL, PEÑ
21 O decus virgineum 4 motete TZ2 FIG
22 Inter vestibulum ac altare 4 motete TZ2, TOL PCA, VEL, HIL, PEÑ
23 O domina sanctissima 4 motete TZ2, TOL PCA, REN, MAJ, FIG
24 Precor te, Domine 4 motete TZ2, BAR, TOL PCA, COL, GOT
25 Deus, qui manus tuas 4 motete TZ2 PCA, PEÑ
26 Domine Iesu Christe qui neminem 4 motete TZ2 PCA
27 O domine, secundum actum meum 4 motete TZ2 PCA
28 In passione positus Iesus 4 motete TZ2, COI PCA
29 Ave, vera caro Christi 4 motete TZ2, CML PCA, COL, CMM, PEÑ
30 Ave, vere sanguis dommi 4 motete TZ2, COI, CML PCA, PEÑ
31 Ave, regina caelorum 4 motete TZ2 PCA, COL, REN
32 Tribularer, si nescirem 4 motete BAR, TOL PCA
33 Memorare, piissima opprobria 4 motete BAR, TOL, COI, SC1, SEV, T23, C32 Autoria duvidosa. As fontes SC1, SEV y T23 atribuem-no a Pedro de Escobar e a fonte TOL atribui-o a Peñalosa
34 Versa est in luctum 4 motete TOL PCA, ORL, PEÑ
35 O bone Iesu, illumina 4 motete BAR, CMS, ORF, COI, T23, C32, C48, C53, VEN, CML MUN, SCH, CPE Autoria duvidosa. A fonte BAR atribui-o a "Penyalosa", a CMS a Juan de Anchieta, a T23 a Antonio de Ribera e na VEN a Loyset Compère
36 Transeunte Domino Iesu 5 motete TZ2 PCA
37 Domine Jesu Christe qui hora diei 4 motete CMS, SEV, T23, TZ5, VAL, COI, C32, CML COL, CPE, VIA Autoria duvidosa. As fontes CMS e SEV atribuem-no a Juan de Anchieta e a fonte TZ5 a Peñalosa.
Magnificat
38 Magnificat primi toni 4 Magnificat TZ2, COI, CML
39 Magnificat tertii toni 4 Magnificat TZ2
40 Magnificat quarti toni I 4 Magnificat TZ2 HIL
41 Magnificat quarti toni II 4 Magnificat TZ2
42 Magnificat sexti toni 4 Magnificat TZ2
43 Magnificat octavi toni I 4 Magnificat TZ2
44 Magnificat octavi toni II 4 Magnificat TZ2
Lamentações
45 Aleph: Quomodo obscuratum est 4 lamentação T23
46 Aleph: quomodo obtexit caligine 4 lamentação T23
47 Et factum est postquam 4 lamentação T23
Hinos
48 Sanctorum meritis 4 hino T23
49 Iste confessor (O lux beata trinitas) 4 hino T23
50 Quae te vicit clementia (2a estrofa de: Jesu nostra redemptio) 4 hino T23 CMM
51 Sacris solemniis 4 hino T23 WES
52 Gloria laus et honor 4 hino TZ5
Missas e partes de missa
53 Misa Ave María peregrina 4 missa T23 WES É a única das missas de Peñalosa composta sobre temas gregorianos.
54 Misa El ojo 4 missa T23, COI PEÑ
55 Misa Nunca fue pena mayor 4 missa T23 BIN, CMM, WES, CAP Composta sobre a melodia da obra do mesmo nome que se acha no Cancioneiro de Palácio de Juan de Urrede
56 Misa Por la mar 4 missa T23
57 Misa L'homme armé 4 missa T23 ORL (Credo)
58 Misa Adieu mes amours 4 missa T23
59 Kyrie, Sanctus, Agnus Dei 4 missa TZ5 Missa ferial incompleta
60 Gloria, Credo 4 missa T23 Missa incompleta
61 Kyrie 3 Kyrie ORF
62 Kyrie 4 Kyrie TZ5
63 Kyrie in feriis 4 Kyrie TZ5 Autoria duvidosa. Atribuído a Diego Montes ou a Peñalosa.
Outras obras de autoria duvidosa ou atribuídas erroneamente.
-- Sicut cervus 2 tractus TZ5 Na fuente TZ5 é atribuído a Peñalosa mas na realidade é parte de uma missa de defuntos composta por Johannes Ockeghem
-- Qui expansis TZ5
-- Qui prophetice TZ5
-- Christus Dominus factus est TZ5

Estas obras encontram-se nas seguintes fontes:

Manuscritos:

Livros impressos:

Discografia editar

  • 1955 - [CMU] Music of the Renaissance. Collegium Musicum, Krefeld. Robert Haas. Vox Pl 8120 (LP).
  • ???? - [GIS] La música en la Corte de los Reyes Católicos. Ars Musicae de Barcelona, Coro Alleluia. Enrique Gispert. MEC 1001
  • 1976 - [MUN] The Art of the Netherlands. Early Music Consort of London. David Munrow.
  • 1981 - [BIN] Peñalosa: Missa Nunca fue pena mayor, Chansons / Cabezón: Tiento du 5º ton, Pange Lingua. Ensemble Gilles Binchois. Auvidis Disque AV 4952 (LP)
  • 1987 - [REY] Ramillete de Cantigas, Villancicos, Ensaladas, Romances, Glosas, Tonos e otros Entretenimientos. Grupo Sema. Pepe Rey. Discos Oblicuos DO 0003.
  • 1987 - [TOR] Polifonia Sacra nel Rinascimiento spagnolo. Corale Universitaria di Torino. Dario Tabia. Bongiovanni GB 1905-1975
  • 1989 - [HIL] Sacred and Secular Music from six centuries. The Hilliard Ensemble. Hyperion Helios CDH 55148.
  • 1991 - [PCA] Peñalosa: Complete Motets. Pro Cantione Antiqua. Bruno Turner. Hyperion 66574.
  • 1991 - [HIE] Spanish and Mexican Renaissance Vocal Music. Music in the Age of Columbus / Music in the New World. The Hilliard Ensemble. Virgin Edition 61394 (2 CD).
  • 1991 - [HES] El Cancionero de Palacio, 1474-1516. Música en la corte de los Reyes Católicos. Hespèrion XX. Jordi Savall. Astrée (Naïve) ES 9943.
  • 1992 - [WES] Francisco de Peñalosa: Missae Ave Maria peregrina, Nunca fue pena mayor. Westminster Cathedral Choir. James O'Donnell. Hyperion 66629.
  • 1992 - [SEM] Por las sierras de Madrid. Grupo Sema. Pepe Rey. SGAE.
  • 1993 - [GOT] The Voice in the Garden. Spanish Songs and Motets, 1480-1550. Gothic Voices. Christopher Page. Hyperion 66653.
  • 1994 - [REN] Ave Maris Stella. Music to the Blessed Virgin from Seville Cathedral (c.1470-1550). Orchestra of the Renaissance. Richard Cheetham. Almaviva 0115.
  • 1995 - [MAJ] Grand Tour: Music from 16th and 17th century Italy, Spain, and Germany. His Majestys Sagbutts and Cornetts. Hyperion CDA66847.
  • 1996 - [EGB] Sola m'ire. Cancionero de Palacio. Ensemble Gilles Binchois. Dominique Vellard. Virgin Veritas 45359.
  • 1997 - [CMM] Court and Cathedral. The two worlds of Francisco de Peñalosa. Concentus Musicus Minnesota. Arthur Maud. Meridian 84406.
  • 1998 - [LCT] Roncevaux: "Échos d'une bataille". Évocation musicale de la "Chanson de Roland". Ensemble "Lachrimae Consort", Ensemble vocal "La Trulla de Bozes". Philippe Foulon. Mandala MAN 4953.
  • 1998 - [RON] Sephardic Journey. Spain and the Spanish Jews. La Rondinella. Dorian DOR 93 171.
  • 1998 - [VEL] Pedro de Escobar: Requiem. Ensemble Gilles Binchois. Dominique Vellard. Virgin Veritas 45328.
  • 1999 - [LTB] Roncevaux: Échos d'une Bataille. Ensemble Lachrimae Consort. Ensemble Vocal La Trulla de Bozes
  • 2000 - [CAP] Nunca fue pena mayor. Música Religiosa en torno al Papa Alejandro VI. Capella de Ministrers y Cor de la Generalitat Valenciana. Carles Magraner. Auvidis Ibèrica (Naïve) AVI 8026.
  • 2000 - [CAB] Anchieta: Missa Sine Nomine / Salve Regina. Capilla Peñaflorida, Ministriles de Marsias. Josep Cabré. Naxos 8.555772.
  • 2000 - [KSH] Fire-Water. The Spirit of Renaissance Spain. King' Singers. The Harp Consort. Andrew Lawrence-King
  • 2000 - [VIA] Música Sacra en la época de Carlos V. Capilla Príncipe de Viana. Àngel Recasens. Clara Vox - Àudiovisuals 5.1734
  • 2002 - [ORL] The Toledo Summit. Early 16th c. Spanish and Flemish Songs and Motets. Orlando Consort. Harmonia Mundi USA 907328.
  • 2002 - [SON] Song of Songs. The Song Company. Ronald Peelman. Celestial Harmonies 13199.
  • 2004 - [COL] Peñalosa: Un Libro de Horas de Isabel La Católica. Odhecaton. Paolo Da Col. Bongiovanni 5623.
  • 2004 - [FIG] Escobar: Missa in Granada, 1520. Ensemble Cantus Figuratus. Dominique Vellard. Christophorus 77263.
  • 2004 - [SCH] Música litúrgica en tiempos de Isabel la Católica. Schola Gregoriana Hispana, Coral "Ciudad de Granada", Ensemble La Danserye, Coro "Manuel de Falla" de la Universidad de Granada. Universidad de Granada. AMB-04004-CD
  • 2005 - [CPE] Juan de Anchieta: Missa Rex Virginum - Motecta. Capilla Peñaflorida. Josep Cabré. K 617
  • 2006 - [CIB] La Spagna. Felipe I El Hermoso. Mecenas de la música europea. Camerata Iberia. Juan Carlos de Mulder. Open Music BS 059 CD
  • 2006 - [PEÑ] Francisco de Peñalosa: Missa El Ojo - Motetten. Peñalosa-Ensemble. Organum Classics Ogm 261081
  • 2008 - [CSY] Stella del nostro mar. Past and present reflections of the Marian inspiration. Cantica Symphonia. Glossa 31905.

Referências e bibliografia editar

  • Historia de la música española. Vol 2. Desde el Ars Nova hasta 1600. Samuel Rubio. Alianza Editorial. Madrid. 1983
  • Francisco de Peñalosa: Collected Works. Ed. J.M. Hardie. Ottawa, 1994
  • Francisco de Peñalosa opera omnia. Dionisio Preciado. Madrid, 1986–91

Ligações externas editar