Thiểng Mường
Falado(a) em: Vietnã
Região: oeste de Hanoi
Total de falantes: 1,1 milhões (1999)
Família: Austro-asiática
 Viética
  Viet–Muong
   Thiểng Mường
Escrita: Latina
Códigos de língua
ISO 639-1: --
ISO 639-2: ---
ISO 639-3: mtq

Muong (thiểng Mường[1]) é um grupo de dialetos falados pelo povo Mường do Vietnã. Fazem parte da família das línguas austro-asiáticas e têm relação com a língua vietnamita. Conforme Phan (2012), os dialetos Mường não são mesmo uma única língua, nem mesmo muito relacionadas entre si, mas seus falantes se consideram etnicamente definidos de modo parafilético e taxonômica.[2]

Os dialetos Mường são falados principalmente nas regiões montanhosas das províncias do norte da Vietnã de Hòa Bình, Thanh Hóa, Vĩnh Phúc, Yên Bái, Sơn La e Ninh Bình.

A língua Mường tem todos os seis tons da língua vietnamita; no entanto, o tom nặng (pesado) está presente apenas nas províncias Phú Thọ e Thanh Hóa, enquanto na Província de Hòa Bình, é mesclado com o tom s (agudo) . (conf. Hà Quang Phùng)

Escrita editar

O Mường é escrito com um alfabeto latino vietnamita modificado que inclui consoantes adicionais como w e permite diferentes pares de consoantes e consoantes finais não usados pelos vietnamitas. (Hà Quang Phùng -2012)

O alfabeto latino usado pelo Muong não apresenta as letras F, J, S, Z; Usa, porém, as formas Â, Ê, Ô, O’, U’, Ă, Đ.

Os cinco tons (além do “médio” – não marcado) da língua são marcados na escrita por por:

  • acento agudo – baixo descendente
  • gancho acima da vogal – médio descendente
  • til – gloltalizado ascendente
  • acento grave – alto ascendente
  • ponto abaixo da vogal – glotalizado descendente (Esse tom é usado apenas nas províncias de Phú Th e Thanh Hóa, em outras províncias se fundiu com alto tom crescente

Fonologia editar

Consoantes editar

A tabela a seguir detalha as consoantes desses dialetos que mostram uma distinção de voz Lênis e Sonora nas oclusivas (sendo Mường Bi, Mường Thành, Mường Động e Ba Trại).[3]

Bilabial Alveolar Palatal Velar Glotal
Nasal oclusiva m /m/ n /n/ nh /ɲ/ ng /ŋ/
Oclusiva Lênis p /p/ t /t/ ch /c/ c /k/
Aspirada ph /pʰ/ th /tʰ/ kh /kʰ/
Sonora b /b/ đ /d/ g /ɡ ~ ɣ/
Fricativa Lênis x /s/ h /h/
Sonora v/w/o/u /β/ d/gi/i/y /z ~ j/
Lateral l, tl /l, tl ~ kl/

O dialeto Mường Vang não possui nenhuma distinção entre os pares de oclusivas sonoras e surdas /p b/, /t d/, /k ɡ/, tendo apenas a forma surda de cada par. Os dialetos Mường Khói e Mường Ống têm a série completa sem voz, mas falta a /ɡ/ dentre as oclusivas sonoras. No dialeto Thạch Sơn, por outro lado, falta a /p/.

Além disso, o dialeto Mường Khói não possui a alveolar aspirada /tʰ/, mas em vez disso tem a /hr/ Esse dialeto também é descrito como tendo os labio-velares /kʷ/ e /kʷʰ/.

Todas essas consoantes podem aparecer no início das sílabas.. No final das sílabas apenas as nasais /m n ɲ ŋ/, as oclusivas surdas /p t c k/, a lateral /l/ e as semivogais /j w/ são permitidas.[4] Destes fonemas, aos palatins /c ɲ/ foram analisadas como semivogal + velar /ʲk ʲŋ/.[5] Além disso, a distribuição da sílaba final em /c ɲ l/ parece ser mais restrita do que a distribuição das outras consoantes finais.[6]

Vogais editar

O inventário das vogais é dado na tabela a seguir. Parece ser bastante uniforme entre os diferentes dialetos.[3] Duas das vogais (/ɤ/ e /a/) podem ser curtas ou longas.

Anterior Posterior
não arredondada arredondada
Fechada i /i/ ư /ɯ/ u /u/
Meio fechada ê /e/ ơ, â /ɤ, ɤ̆/ ô /o/
Meio aberta e /ɛ/ o /ɔ/
Aberta a, ă /a, ă/

Além desses monotongos há três ditongos: /iə, ɯə, uə/.

Notas editar

  1. Hà Quang Phùng 2012, p. 1.
  2. Phan, John D. 2012. "Mường is not a subgroup: Phonological evidence for a paraphyletic taxon in the Viet-Muong sub-family." Mon-Khmer Studies 40:1-18.
  3. a b Nguyễn Văn Tài 1982, I.2
  4. Nguyễn Văn Tài 1982, II.3.3.2
  5. Nguyễn Văn Tài 1982, II.3.3.1
  6. Nguyễn Văn Tài 1982, II.3.3.3

Bibliografia editar

  • Hà Quang Phùng (6 de setembro de 2012). «Tìm hiểu về ngữ pháp tiếng Mường (Thim hiếu wuê ngử pháp thiểng Mường)» [Understanding Muong grammar] (FlashPaper) (em Vietnamese e Muong). Thanh Sơn–Phú Thọ Province Continuing Education Center  (More)
  • Nguyễn, Văn Khang, Bùi Chi, and Hoàng Văn Hành. (2002). Từ điển Mường-Việt (A Mường-Vietnamese dictionary). Hà Nội: Nhà Xuất Bản Văn Hoá Dân Tộc.
  • Nguyễn Văn Tài (1982). Ngữ âm tiếng Mường qua các phương ngôn [Phonetics of the Mường language through its dialects] (Ph.D.) (em Vietnamese) 

Ligações externas editar