Língua kunwinjku
Kunwinjku (Gunwinygu) Bininj Kunwok (Gun-wok) | ||
---|---|---|
Falado(a) em: | Austrália | |
Região: | Território do Norte | |
Total de falantes: | 1.702 (2016) [1] | |
Família: | Arnhem Gunwinyguan Gunwinggic Kunwinjku (Gunwinygu) | |
Códigos de língua | ||
ISO 639-1: | --
| |
ISO 639-2: | --- | |
ISO 639-3: | gup
|
Kunwinjku (Gunwinggu ou Gunwinjgu), também chamada Bininj Gunwok[2] ou Mayali, é uma língua aborígene no norte da Austrália. O povos Bininj Gun-Wok vive principalmente no oeste da Terra de Arnhem. Há talvez uns dois mil falantes fluentes numa área delimitada pelo Parque Nacional Kakadu a oeste, o mar de Arafura ao norte, o rio Blyth ao leste e a região Katherine ao sul.
Dialetos
editarO Kunwinjku é falado no maior centro populacional, o distrito de Gunbalanya, e é o mais difundido, com uma população étnica de cerca de 900, quase todos que falam Kunwinjku apesar da crescente exposição ao inglês.
Evans identifica seis dialetos: Kunwinjku, Kuninjku, Gundjeihmi, Manyallaluk Mayali, Kundedjnjenghmi e duas variedades de Kune ], mais conhecidas como Kune Dulerayek e Kune Narayek; com base no fato de que
- a fonologia, gramática e léxico desses dialetos compartilham agrupamentos significativos de propriedades
- essas distinções são reconhecidas, pelo menos pelo grupo relevante e seus vizinhos, pelo uso de nomes de idiomas distintos.[2]
Ele introduziu o termo "Bininj Gunwok" para todos os dialetos. Hoje, o menor Kunwok está ganhando terreno.
Em junho de 2015, o grupo de dialetos Gundjeihmi adotou oficialmente a ortografia padrão Kunwinjku, o que significa que agora será escrito "Kundjeyhmi".[3]
Gramática
editarKunwinjku é uma língua polissintética, com relações gramaticais complexas amplamente codificadas no verbo. O verbo carrega concordância poli-pessoal obrigatória, uma série de afixos derivativos (incluindo morfologia benéfica, comitativa, reflexiva / recíproca) e tem um grande potencial para incorporação de linguagens e substantivos.
Os substantivos parecem ter um papel menor na gramática. O dialeto Kunwinjku preservou quatro classes de substantivos, mas perdeu a marcação de caso principal nos substantivos, e muitos casos semânticos são opcionais. Os dialetos de Kune e Manyallaluk Mayali têm um marcador ergativo opcional - yih . Os substantivos têm morfologia e composição derivacional extensiva.
Morfologia
editarA morfologia é principalmente de aglutinação, com pontos de fusão nas bordas da palavra (prefixos e sufixos)
Sintaxe
editarO Kunwinjku mostra padrões sintáticos característicos de linguagens 'não configuracionais': modificadores nominais podem aparecer sem a raiza N (típica de muitas línguas aborígines australianas), não há ordem rígida dentro do 'grupo nominal' e a distinção entre uso predicativo e argumental de substantivos é difícil de fazer.[4]
Fonologia
editarKunwinjku é tipicamente uma língua do centro da de Terra de Arnhem e contrasta com a maioria dos idiomas australianos aborígene) ao ter uma escala glotal fonêmica, duas séries de oclusivas (curta e longa), cinco Vogais sem contraste de extensão, conglomerados de consoantes relativamente complexos no final de palavras (embora somente grupos interiores à palavra com Consoante única) e nenhuma distinção essencial entre fonotaxia de palavra e sílaba.
Consoantes
editarPeriférica | Laminal | Apical | Glotal | |||
---|---|---|---|---|---|---|
Bilabial | Velar | Pós-alveolar | Alveolar | Retroflexa | ||
Oclusiva | p | k | c | t | ʈ | ʔ |
Oclusiva Fortis | pː | kː | cː | tː | ʈː | |
Nasal | m | ŋ | ɲ | n | ɳ | |
Lateral | l | ɭ | ||||
Rótica | r | ɹ | ||||
Aproximante | w | j |
Vogais
editarAnterior | Central | Posterior | |
---|---|---|---|
FEchada | i | u | |
Medial | e | o | |
Aberta | a |
Amostra de Texto
editarKun-wok ngadberre, Kunwinjku, minj ngarri-djare kun-wok ngadberre ka-yakmen. Ngarri-djare wurdurd ngadberre kabirri-djordmerren wanjh bedmanwali kabindi-bukkan birri-kerrnge ba kun-wok ngadberre ka-djale munguyh-munguyh.
Português
Nós não queremos que nossa língua Kunwinjku desapareça. Queremos que nossos filhos cresçam e depois, por sua vez, ensinem às novas gerações, para que nossa linguagem continue para sempre.
Notas
editar- ↑ «North-West Arnhem: 2016 Quick-Stats». Australian Bureau of Statistics. Consultado em 27 de outubro de 2017
- ↑ a b Evans (2003) Bininj Gun-wok: a pan-dialectal grammar of Mayali, Kunwinjku and Kune. (2 vols). Canberra: Pacific Linguistics.
- ↑ «Orthography— how to write words». Bininj Gunwok. Kunwinjku Language Project. Consultado em 1 de outubro de 2015
- ↑ Evans (2003) Bininj Gun-wok: a pan-dialectal grammar of Mayali, Kunwinjku and Kune., Chapter 6. Canberra: Pacific Linguistics.
Bibliografia
editar- Evans, Nicholas. 2003. Bininj Gun-Wok: a pan-dialectal grammar of Mayali, Kunwinjku and Kune: Pacific Linguistics 541, Canberra: Pacific Linguistics.
- Carroll, Peter J. 1976. Kunwinjku: a language of Western Arnhem Land. MA Thesis, Australian National University, Canberra.
- Etherington, S., & Etherington, N. 1996. Kunwinjku Kunwok: a short introduction to Kunwinjku language and society, 2nd ed. Kunwinjku Language Centre: Kunwinjku Language Centre.
- Oates, Lyn F. 1964. A tentative description of the Gunwinggu language (of western Arnhem Land). Sydney: Oceania Linguistic Monographs
Ligações externas
editar- Bibliography of Gundjeihmi people and language resources, at the Australian Institute of Aboriginal and Torres Strait Islander Studies
- Bibliography of Kune people and language resources, at the Australian Institute of Aboriginal and Torres Strait Islander Studies
- Kunwinjku em Omnigloy.com
- Kunwinjku em Wthnologue
- Kunwinjku na página Kunwok
- Kunwinjku em Bininj-Kunwok
- Kunwinjku em Njamed