Galegos: diferenças entre revisões

Conteúdo apagado Conteúdo adicionado
Eliminação da palavra ´´golpista´´
m Ver Discussão:Península Ibérica#Península com maiúscula, replaced: península ibérica → Península Ibérica, typos fixed: empresario → empresário, penta-campeão → pentacampeão utilizando AWB
Linha 45:
Os '''galegos''' são um grupo étnico ou nacional cuja pátria é a [[Galiza]], uma região histórica (antigamente reino) no sudoeste da Europa, que desde 1833 faz parte do [[reino de Espanha]]. As principais línguas faladas na Galiza são o [[língua galega|galego]] (por alguns considerado um codialeto com o português, veja-se [[reintegracionismo]]) e o {{ling|es}}.
 
A [[Galiza|Comunidade Autónoma Galega]] (um conceito estabelecido na [[Constituição espanhola de 1978]]) é composta por quatro [[Províncias da Espanha|províncias]]: [[Corunha (província)|Corunha]], [[Lugo (província)|Lugo]], [[Ourense (província)|Ourense]] e [[Pontevedra (província)|Pontevedra]]. Em 1933 foi reconhecida em Berna (Suíça) nacionalidade europeia, junto com [[Catalunha]] e o [[País Basco]] no Congreso das Minorías Nacionais adscrito á [[Sociedade das Nações]]<ref>{{Citar web|url=http://praza.gal/politica/5423/80-anos-dende-que-galicia-e-oficialmente-nacion/|titulo=80 anos dende que Galicia é, oficialmente, nación - Praza Pública|acessodata=2017-04-21|obra=Praza Pública|lingua=gl}}</ref>. No seu Segundo [[Estatuto de Autonomia de Galiza|Estatuto de Autonomia]], de 1981 (o primeiro é de 1936<ref>{{Citar periódico|data=2015-12-05|titulo=Estatuto de Autonomia da Galiza de 1936|jornal=Wikipédia, a enciclopédia livre|url=https://pt.wikipedia.org/w/index.php?title=Estatuto_de_Autonomia_da_Galiza_de_1936&oldid=44125954|idioma=pt}}</ref>) é reconhecida [[Nacionalidades históricas da Espanha|nacionalidade histórica]].
 
Outras áreas de [[língua galega]] estão localizadas nas províncias espanholas de [[Leão (província)|Leão]] e [[Zamora (província)|Zamora]] nas [[Comunidades autónomas da Espanha|comunidades autónomas]] de [[Castela e Leão]] e das [[Astúrias]].
Linha 64:
 
== Migrações ==
Como outras regiões da penínsulaPenínsula ibéricaIbérica, a [[Galiza]] tem sido a história da emigração em massa definida. A emigração galega foi notável para outras partes da [[Espanha]], [[Portugal]], [[Europa]] e [[América do Sul]].
Ao contrário de outras regiões espanholas ([[País Basco]] e [[Catalunha]]) – mais ricas e urbanizadas –, a [[Galiza]] manteve-se relativamente fraca, dominada pela agricultura e vilas rurais.
Além do mais, o seu sector agrícola continua a ser um dos mais atrasados em Espanha.
Linha 79:
 
=== Esportistas ===
[[Ficheiro:Francisco_Javier_Gomez_Tours2011.jpg|150px|thumb|[[:gl:Xavier_Gómez_NoyaXavier Gómez Noya|Xavier Gómez Noya]]]]
[[Ficheiro:Fernando_Romay_2015.JPG|150px|thumb|[[Fernando Romay]]]]
 
* [[Francisco Javier Gómez Noya|Xavier Gómez Noya]], triatleta penta-campeãopentacampeão mundial
* [[David Cal]], piragüista, cinco vezes [[:gl:Categoría:Medallistas_olímpicos_de_GaliciaMedallistas olímpicos de Galicia|medalhista olímpico]]
* [[Carlos Pérez]], canoista, medalhista de ouro em Pequim 2004
* [[:es:Álvaro_PinoÁlvaro Pino|Álvaro Pino]], Campeão da [[Volta a Espanha]] como ciclista e como diretor esportivo
* [[Óscar Pereiro]], Campeão de 2006 da [[Tour de France]]
* [[Iván Raña]], triatleta e exciclista
* [[:gl:Antón_Paz_BlancoAntón Paz Blanco|Antón Paz]], <nowiki/>regatista, campeão mundial e ouro olímpico
* [[:gl:Sofía_ToroSofía Toro|Sofía Toro]], regatista medalha de ouro em [[Jogos Olímpicos de Verão de 2012|Londres 2012]]
* [[Támara Echegoyen|Támara Echegoyen,]], regatista, medalha de ouro em [[Londres 2012]]
* [[:gl:Tamara_AbaldeTamara Abalde|Tamara Abalde]], baloncestista
* [[Fernando Romay]], baloncestista
* [[:en:Fran_VázquezFran Vázquez|Fran Vázquez]], baloncestista
* [[Niki Lauda]], [[aviador]] [[Áustria|austríaco]] e [[Fórmula 1|corredor de fórmula 1]]
* [[Luis Suárez Miramontes|Luis Suárez]], futebolista, ganhador da [[L'Équipe]] [[Ballon d'Or]]
Linha 121:
* [[Suso de Toro]], escritor, escreve em galego e português, e artigos de jornal em espanhol
* [[Claudio Rodríguez Fer]], escritor e filólogo, escreve em galego
* [[:gl:Bea_GonzálezBea González|Bea Gonzalez]], escritora galego-canadense, escreve em inglés
* [[Vicente Risco]], escritor e político, escreveu em galego
* [[:gl:Sofía_CasanovaSofía Casanova|Sofia Casanova]], escritora, maiormente em espanho, acadêmica e corresponsal de guerra
* [[Rosalía de Castro]], escritora, escreveu em galego e em espanhol
* [[Manuel Murguía]], escritor e fundador da RAG, escreveu em galego
Linha 134:
* [[Valle Inclan|Ramón María del Valle Inclán]], escritor, escreveu em espanhol
* [[José Ortega y Gasset]], (meio galego, meio castelhano) filósofo, escreveu em espanhol
* [[:gl:José_Ángel_ValenteJosé Ángel Valente|José Ángel Valente]], escritor de ensaio em espanhol, e de poesia em espanhol e em galego
* [[Xosé Luís Méndez Ferrín]], escritor, foi indicado ao [[Prêmio Nobel]] de literatura, escreve em galego
* [[Celso Emilio Ferreiro]], escritor e de prosa em espanhol e galego, poeta em galego
Linha 148:
* [[Luís de Camões]] (descendente de galegos), escreveu em português
* [[Idácio de Chaves|Idácio]], cronista galaico-romano do século V
[[Ficheiro:Domingo_Font%C3%A1n_por_Antonio_Mar%C3%ADa_Esquivel,_1852.jpg|150px|thumb|[[:gl:Domingo_FontánDomingo Fontán|Domingo Fontán]]]]
 
=== Cientistas ===
[[Ficheiro:WONENBURGER.jpg|miniaturadaimagem|150px|thumb|[[Maria Wonenburger]]]]
* [[:es:Ramón_María_Aller_UlloaRamón María Aller Ulloa|Ramón María Aller]], astrónomo, um cráter da lua leva o seu nome
* [[:gl:Enrique_HervadaEnrique Hervada|Enrique Hervada]], médico, pioneiro da asistência gratuita
* [[:gl:Domingo_FontánDomingo Fontán|Domingo Fontán]], matemático e geógrafo
* [[:gl:Ramón_VereaRamón Verea|Ramón Verea]], escritor e inventor da primeira calculadora de multiplicação direta
* [[:gl:Miguel_CabanelaMiguel Cabanela|Miguel Cabanela]], médico, figura mundial na sua especialidade
* [[:es:Ángel_CarracedoÁngel Carracedo|Ángel Carracedo]], genetista
* [[:gl:Isidro_Parga_PondalIsidro Parga Pondal|Isidro Parga Pondal]], geoquímico
* [[:gl:Fernando_Caldeiro_CaínzosFernando Caldeiro Caínzos|Fernando Caldeiro]] (descendente de galegos), astronauta
* [[:es:Antonio_CasaresAntonio Casares-Gil|Antonio Casares-Gil]], botánico
* [[Víctor López Seoane y Pardo-Montenegro|Víctor López-Seoane]], naturalista do s.XIX, membro das principáis sociedades científicas da Europa.
* [[:en:Benito_Jerónimo_Feijóo_y_MontenegroBenito Jerónimo Feijóo y Montenegro|Benito Jerónimo Feijoo e Montenegro]], no s. XVIII, escreveu de ciência e cepticismo
* [[:gl:Enrique_Vidal_AbascalEnrique Vidal Abascal|Enrique Vidal Abascal]], pintor, matemático e astrónomo no campo das [[Estrela dupla|estrelas duplas]]
* [[:gl:Cruz_GallásteguiCruz Gallástegui|Cruz Gallástegui]], fundador da [[:gl:Misión_Biolóxica_de_GaliciaMisión Biolóxica de Galicia|Misión Biolóxica de Galiza]]
* [[:es:Jimena_Fernández_de_la_VegaJimena Fernández de la Vega|Jimena Fernández-de-la-Vega]], médica, primeira doutora da Universidade na Galiza
* [[:gl:Ángeles_AlvariñoÁngeles Alvariño|Ángeles Alvariño]], oceanógrafa, descubridora de 22 espécies marinhas
*[[:gl:María_WonenburgerMaría Wonenburger|Maria Wonenburger]], matemática
*[[:gl:Luís_Iglesias_IglesiasLuís Iglesias Iglesias|Luís Iglesias]], médico, biólogo, zoólogo, especialista em ornitologia e entomologia
*[[:gl:Antonio_Sanjurjo_BadíaAntonio Sanjurjo Badía|Antonio Sanjurjo Badía]], inventor (de um submarino, de um poste telefônico...)
 
=== Políticos ===
[[Ficheiro:Fidel Castro.jpg|150px|thumb|[[Fidel Castro]]]]
* [[Pablo Iglesias]], fundador do Partido Socialista Obreiro Espanhol [[PSOE]] em 1879 e da [[UGT]] em 1888
* [[:gl:Eugenio_Montero_RíosEugenio Montero Ríos|Montero Rios]], Primeiro Ministro da Espanha, promotor da separação da Igreja e o Estado
* [[Manuel Portela|Portela Valladares]] Primeiro Ministro da Espanha entre 1935 e 1936. Escritor em galego
* [[Santiago Casares Quiroga|Casares Quiroga]], Primeiro Ministro da Espanha durante o golpe de estado do 1936
* [[:gl:Enrique_LísterEnrique Líster|Enrique Líster]], dirigente militar comunista
* [[Francisco Franco]], general e ditador
* [[Adolfo Suárez González]] (seus pai e avô eram da [[Corunha]]), Primeiro Ministro eleito democráticamente após o ditador [[Francisco Franco|Franco]]
Linha 183:
* [[Fidel Castro]] (filho de galego) revolucionário e ditador cubano
* [[Raúl Castro]] (filho de galego) revolucionário, ditador e atual presidente de [[Cuba]]
* [[Xosé Manuel Beiras Torrado]], fundador de [[:gl:Partido_Socialista_GalegoPartido Socialista Galego|PSG]], [[Bloco Nacionalista Galego|BNG]] e [[:gl:Alternativa_Galega_de_EsquerdaAlternativa Galega de Esquerda|AGE]]
* [[:gl:Xerardo_Fernández_AlborXerardo Fernández Albor|Xerardo Fernández-Albor]], Presidente da Xunta nos 80
* [[Tabaré Vázquez]] (ancestrais da Galiza), presidente do [[Uruguai]]
* [[Emilio Pérez Touriño]], Presidente do Governo Galego de 2005 a 2009
* [[Anxo Quintana]], político do [[Bloque Nacionalista Galego|BNG]] foi Vicepresidente do Governo Galego
* [[:gl:Fernando_González_LaxeFernando González Laxe|Fernando González Laxe]], Presidente da Xunta nos anos 80
* [[Alberto Núñez Feijóo|Alberte Núñez Feijoo]], Presidente da Xunta desde 2009
* [[:en:Juan_Niño_de_TaboraJuan Niño de Tabora|Juan Niño de Tabora]], Governador das [[Filipinas]]
* [[Mariano Rajoy Brey]], Presidente de Espanha desde 2011
* [[:es:Juan_Camilo_MouriñoJuan Camilo Mouriño|Juan Camilo Mouriño]], político mexicano, seu pai é empresário e [[Real Club Celta de Vigo|presidente do Celta de Vigo]]
 
=== Atores e atrizes ===
[[Ficheiro:Martinsheennavy.jpg|[[Martin Sheen]]|150px|thumb]]
[[File:Luis_Piedrahita.jpg|150px|thumb|[[:gl:Luis_PiedrahitaLuis Piedrahita|Luis Piedrahita]]]]
 
* [[:en:La_Belle_OteroLa Belle Otero|La Belle Otero]], dançarina e atriz
* [[:gl:Luis_PiedrahitaLuis Piedrahita|Luis Piedrahita]], ator, humorista e mago, ganhador do "Oscar da magia" de Hollywood
* [[:gl:Nancho_NovoNancho Novo|Nancho Novo]], ator
* [[Martin Sheen]], nome artístico de Ramón Estévez (pai de [[Salceda de Caselas]]) ator
** [[Carlos Irwin Estévez]], ator
Linha 208:
* [[Luis Tosar]], ator
* [[Fernando Rey]], ator
* [[:en:José_Garcia_José Garcia (actor)|Jose Garcia]], ator
* [[:es:Julio_AlcázarJulio Alcázar|Julio Alcazar]], ator
* [[María Casares|Maria Casares]], atriz
* [[:es:Paula_VázquezPaula Vázquez|Paula Vázquez]], atriz
* [[:gl:Jesús_Vázquez_MartínezJesús Vázquez Martínez|Jesús Vázquez]], ator
 
 
=== Artistas e músicos ===
Linha 221 ⟶ 220:
 
* [[Luis Seoane]], escritor, desenhador e político, escreveu em galego e em espanhol
* [[:gl:Eugenio_GranellEugenio Granell|Eugenio Granell]], escritor e pintor
* [[:gl:Urbano_Lugrís_GonzálezUrbano Lugrís González|Urbano Lugrís]], pintor, filho de [[Lugrís Freire]]
* [[:gl:Isaac_Díaz_PardoIsaac Díaz Pardo|Isaac Díaz Pardo]], pintor, desenhador, escritor e empresarioempresário
* [[:gl:Maruxa_MalloMaruxa Mallo|Maruxa Mallo]], pintora surrealista
* [[:en:Victor_MoscosoVictor Moscoso|Victor Moscoso]], pintor e desenhador psicodélico
* [[Jerry Garcia]] (pai nascido na [[Corunha]]), guitarrista e cantor da banda [[Grateful Dead]]
* [[Miguelanxo Prado]], autor de banda desenhada
* [[Manu Chao]] (filho de [[:gl:Ramón_ChaoRamón Chao|Ramón Chao]], de [[Vilalba]]), cantor e músico
* [[Milladoiro]], grupo musical folk
* [[Luar na Lubre]], grupo musical folk
* [[Berrogüetto]], grupo musical folk
* [[:gl:Fuxan_os_VentosFuxan os Ventos|Fuxan os Ventos]], grupo musical folk
* [[:gl:Siniestro_TotalSiniestro Total|Siniestro Total]], grupo rock e punk
* [[:gl:Os_ResentidosOs Resentidos|Os Resentidos]], grupo rock e pop
* [[Carlos Núñez|Carlos Nuñez]], músico gaiteiro, colaborou com músicos de [[Brasil]] e [[Portugal]]
* [[Luz Casal]], cantora
* [[:gl:Iván_FerreiroIván Ferreiro|Iván Ferreiro]], cantor
* [[Xoel López]], cantor
* [[Enrique Iglesias]] (avô de [[Ourense]]), cantor
* [[Julio Iglesias]], (pai de [[Ourense]]) cantor
* [[Carlos Leal]], ator filho de imigrantes galegos e [[rapper]] [[suíço]]
* [[:es:Antonio_MachínAntonio Machín|Antonio Machín]], cantor cubano filho de galego
* [[Bebo Valdés]], músico cubano, neto de galego, pai de [[Chucho Valdés]] <ref>{{Citar periódico|data=2007-10-21|titulo=Niki Lauda podrá ser gallego de Loña do Monte si así lo quiere|jornal=La Voz de Galicia|url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2007/10/21/niki-lauda-podra-gallego-lona-do-monte-quiere/0003_6246119.htm|idioma=es-ES}}</ref>
* [[Paulina Rubio]], (pai nascido na [[Corunha]]) cantora
Linha 251 ⟶ 250:
* [[Francisco Leiro]], escultor
* [[Mestre Mateus|Mestre Mateo]], escultor
* [[:gl:Gregorio_FernándezGregorio Fernández|Gregório Fernández]], escultor
 
 
=== Navegantes e exploradores ===
Linha 258 ⟶ 256:
 
* [[Rodrigo de Quiroga]], conquistador
* [[:gl:Joan_de_NovoaJoan de Novoa|Joam de Novoa]], explorador e alcaide de Lisboa
* [[Pedro Sarmiento de Gamboa]], explorador
* [[:en:Luís_Vaz_de_TorresLuís Vaz de Torres|Luis Váez de Torres]], explorador
* [[:gl:Ramón_FrancoRamón Franco|Ramón Franco]], [[aviador]], uma figura política de esquerdas, e irmão do ditator [[Francisco Franco]].
* [[:en:Benito_de_SotoBenito de Soto|Benito de Soto]], [[pirata]] do [[século XIX]]
* [[:en:Castaway#Gonzalo_de_VigoGonzalo de Vigo|Gonçalo de Vigo]], primeiro 'castaway' europeu na história do oceano [[Pacífico]]
* [[Caramuru]], náufrago 'castaway' no Brasil
* [[Patricio Montojo]], comandante naval
* [[:gl:Isabel_de_BarretoIsabel de Barreto|Isabel Barreto]], primeira mulher almirante, esposa de [[Álvaro de Mendaña de Neira|Álvaro de Mendanha]]
 
=== Outros ===
 
* [[Ines de Castro|Inés de Castro]], rainha portuguesa de origem galega
* [[:gl:Rosalía_MeraRosalía Mera|Rosalía Mera]], empresária do mundo da moda e filántropa, foi mulher de Amáncio Ortega
* [[Amancio Ortega|Amancio Ortega,]], empresário do mundo da moda, várias vezes o homem mais rico do mundo
* [[:gl:Manuel_Gallego_JorretoManuel Gallego Jorreto|Manuel Gallego Jorreto]], arquiteto
* [[Alejandro de la Sota]], arquiteto
* [[:gl:Xerardo_EstévezXerardo Estévez|Xerardo Estévez]], arquiteto e político
* [[:gl:César_PortelaCésar Portela|César Portela]], arquiteto
* [[Domingo Antonio de Andrade|Domingo de Andrade]], arquiteto
* [[:gl:Diego_XelmírezDiego Xelmírez|Diego Xelmírez]], primeiro arcebispo de [[Santiago de Compostela]]
* [[Afonso IX de Leão|Afonso VIII de Galiza e Leão]] (renomeado Afonso IX), rei na primeira assembleia parlamentar da Europa.
* [[Adolfo Pérez Esquivel]] (descendente de galegos de [[:gl:Combarro,_Poio Poio|Combarro]]), arquiteto e [[Nobel da Paz]]
* [[Perez Hilton]], blogger
* [[:gl:Adolfo_Domínguez_FernándezAdolfo Domínguez Fernández|Adolfo Domínguez]], estilista
* [[:gl:Kina_FernándezKina Fernández|Kina Fernández]], estilista
* [[:gl:Roberto_VerinoRoberto Verino|Roberto Verino]], estilista
* [[Maria Pita]], soldado
* [[Alexandre de Fisterra]], inventor (do matraquilhos, etc.) e editor
* [[:gl:Eduardo_BarreirosEduardo Barreiros|Eduardo Barreiros]], engenheiro e industrial automovilístico
* [[Araceli González]], espião, agente dupla durante a IIGM<ref>{{Citar periódico|ultimo=Iglesias|primeiro=Luis|data=2016-10-01|titulo=Araceli, la espía gallega que engañó a Hitler|jornal=Cadena SER|url=http://cadenaser.com/emisora/2016/10/01/radio_galicia/1475318384_668686.html|idioma=es-ES}}</ref>, mulher de [[Juan Pujol García|Garbo]]
 
Linha 297 ⟶ 295:
{{Referências}}
 
== {{Ligações externas}} ==
* [http://www.fillos.org Portal de Galicia]
* [http://www.pglingua.org// Portal Galego da Língua]