Língua mirandesa: diferenças entre revisões
Conteúdo apagado Conteúdo adicionado
Resgatando 4 fontes e marcando 0 como inativas. #IABot (v2.0beta10) |
|||
Linha 1:
{{Multitag|mnot|fref
{{Info/Língua
| nome = Mirandês
Linha 5:
| corfamília = Indo-europeia
| estados = {{PRT}}
| região =
| falantes = {{fmtn|15000}} (2000)<br>({{fmtn|10000}} falam regularmente, {{fmtn|5000}} falantes quando regressam ao território mirandês. {{fmtn|2000}} falantes na freguesia de [[Sendim e Atenor]].)<ref name="Ethnologue">{{citar web |título=Mirandese |url=https://www.ethnologue.com/18/language/mwl/ |obra=[[Ethnologue]] |publicado=[[SIL International]] |acessodata=14 de janeiro de 2019 |língua=inglês}}</ref>
| posição =
| fam2 = [[Línguas itálicas|Itálica]]
Linha 13 ⟶ 12:
| fam4 = [[Línguas ítalo-ocidentais|Ítalo-ocidental]]
| fam5 = [[Línguas românicas ocidentais|Românica ocidental]]
| fam6 = [[Línguas galo-ibéricas|Galo-ibérica]]
| fam7 = [[Línguas ibero-românicas|Ibero-românica]]
| fam8 = [[Línguas ibero-ocidentais|Ibero-ocidental]]
| fam9 = [[Asturo-leonês]]
| escrita = [[Alfabeto latino]]
| oficial = Língua cooficial em [[Miranda do Douro]] ([[Portugal]])<ref name="DRE1999">{{citar periódico |título=Lei n.o 7/99 de 29 de janeiro: Reconhecimento oficial de direitos linguísticos da comunidade mirandesa |jornal=[[Diário da República]] |data=29 de janeiro de 1999 |número=24 |url=https://dre.pt/application/dir/pdf1sdip/1999/01/024A00/05740574.PDF |página=574 |editora=[[Imprensa Nacional-Casa da Moeda]] |formato=PDF}}</ref>
| não oficial = [[Portugal]]
| regulador =
| iso1 =
| iso2 = mwl
| iso3 = mwl
| sil = MWL
|mapa=[[
[[Imagem:Miranda09.jpg|
[[Imagem:Genísio04.jpg|
A '''língua mirandesa''' (''lhéngua/léngua mirandesa'', ''mirandés'') é o nome oficial que recebe o [[asturo-leonês]] em território português. Não existem dados que permitam quantificar com precisão o número atual de falantes, pelo que os números apontados variam entre
O mirandês tem três subdialetos (central ou normal, setentrional ou raiano, meridional ou [[sendinês]]) e está dotado de um dicionário, gramática e ortografia próprios; os seus falantes são em maior parte bilíngues, trilíngues ou até mesmo quadrilingues falando muitos deles o mirandês, o [[Língua portuguesa|português]] e o [[Língua castelhana|castelhano]], e até por vezes o [[Língua galega|galego]].{{Carece de fontes|data=abril de 2017}}
Os textos recolhidos em mirandês mostram a envolvência de traços fonéticos,
== Situação atual ==
A língua mirandesa, tal como já foi referida anteriormente, é falada por, sensivelmente, {{
== Medidas de defesa ==
O mirandês é ameaçado atualmente pelo desenvolvimento, a vida moderna, a televisão, e as pressões do português e do castelhano. Em sua defesa, foram tomadas as medidas:
* ensino em mirandês, como opção, nas escolas do ensino básico do concelho de Miranda do Douro, desde 1986/1987, por autorização ministerial de 9 de
* publicação de livros sobre e em mirandês, pela Câmara Municipal de Miranda do Douro.
* realização anual de um festival da canção e de um concurso literário, pela Câmara Municipal.
* uso do mirandês em festas e celebrações da cidade e, ocasionalmente, nos meios de comunicação social.
* publicação de dois volumes da série de banda desenhada [[
* tradução de todas as placas toponímicas da cidade de Miranda do Douro,
* estudo por centros de investigação portugueses como o
* criação de uma [[Wikipédia em mirandês]], a [[:mwl:|Biquipédia]].
* disponibilização de sítios em mirandês, entre eles
== Fonologia ==
Características comuns ao português, ao [[Língua galega|galego]] e ao asturo-leonês ocidental (origem linguística da língua mirandesa):
* manutenção de
* evolução do grupo latino -
* evolução dos grupos latinos
* conservação dos ditongos ''ei'' e ''ou.''
Algumas diferenças fonológicas em relação ao português são:
* palatização da consoante inicial
* manutenção das consoantes l e n em posição intervocálica: lua = ''lhuna''/''luna'' (sendinês), mau = ''malo'';
* palatização das consoantes duplas ll/nn/mn: castelo = ''castielho'', ano = ''anho'', dano = ''danho'';
* ditongação da vogal breve e em posição tónica:
== Amostras de texto ==
Segue-se um texto amostra em língua mirandesa publicado no jornal ''[[Público (jornal)|Público]]'' por [[Amadeu Ferreira]], a 24 de
{| class="wikitable"
||'''Mirandês''':▼
||'''Leonês''':▼
||'''Asturiano''':▼
||'''Português''':▼
||'''Castelhano''':▼
|-
||▼
! Mirandês (sendinês)
Muitas lhénguas ténen proua de ls sous pergaminos antigos, de la lhiteratura screbida hai cientos d'anhos i de scritores hai muito afamados, hoije bandeiras dessas lhénguas. Mas outras hai que nun puoden tener proua de nada desso, cumo ye l causo de la lhéngua mirandesa.<br />▼
Muitas llinguas tienen arguyu los sous pergaminos antigos, de la lliteratura escrita hai cientos d'annos y d'escritores enforma famosos; guei bandeiras d'eisas llinguas. Peru hai outras que nun pueden tenere arguyu de res d'eisu, cumo ye'l casu de la llingua mirandesa.<br />▼
! Galego
Munches llingües tienen arguyu de los sos pergaminos antiguos, de la lliteratura escrito hai cientos d'años y d'escritores perfamosos, anguaño banderes d'eses llingües. Pero hai otres que nun puen tener arguyu de nada d'eso, como ye'l casu de la llingua mirandesa.▼
Muitas línguas têm orgulho dos seus pergaminhos antigos, da literatura escrita há centenas de anos e de escritores muito famosos, hoje bandeiras dessas línguas. Mas há outras que não podem ter orgulho de nada disso, como é o caso da língua mirandesa.<br />▼
▲| Muitas lhénguas ténen proua de ls sous pergaminos antigos, de la lhiteratura screbida hai cientos d'anhos i de scritores hai muito afamados, hoije bandeiras dessas lhénguas. Mas outras hai que nun puoden tener proua de nada desso, cumo ye l causo de la lhéngua mirandesa.
▲| Muitas llinguas tienen arguyu
▲| Munches llingües tienen arguyu de los sos pergaminos antiguos, de la lliteratura escrito hai cientos d'años y d'escritores perfamosos, anguaño banderes d'eses llingües. Pero hai otres que nun puen tener arguyu de nada d'eso, como ye'l casu de la llingua mirandesa.
▲| Muitas línguas têm orgulho dos seus pergaminhos antigos, da literatura escrita há centenas de anos e de escritores muito famosos, hoje bandeiras dessas línguas. Mas há outras que não podem ter orgulho de nada disso, como é o caso da língua mirandesa.
| Moitas linguas teñen orgullo dos seus pergamiños antigos, da literatura escrita hai centos de anos e de escritores moi famosos, hoxe bandeiras desas linguas. Pero hai outras que non poden ter orgullo de nada, como é o caso da lingua mirandesa.
| Muchas lenguas tienen orgullo de sus antiguos pergaminos, de literatura escrita hace cientos de años y de escritores muy famosos, hoy banderas de esas lenguas. Pero hay otras que no pueden tener orgullo de nada de eso, como es el caso de la lengua mirandesa.
|}
{| class="wikitable" style="text-align="
|+ align="center" | '''
! style="background:#cccccc; color:Black;width:155px" |
! style="background:#cccccc; color:Black;width:150px" | '''Localização'''
! style="background:#cccccc; color:Black;width:150px" | '''Bloco linguístico'''
! style="background:#cccccc; color:Black" | '''Texto'''
|-
| colspan="4" style="background:#efefef; color:Black;" | '''Dialetos [[Asturo-leonês|asturo-leoneses]]'''
|- align="center"
| style="background:#d2dfed; color:Black" | ''Fala de [[Carreño]]''
| style="background:#d2dfed;" | [[Astúrias]]
| style="background:#93a7bb;" | ''Central''
| style="background:#d2dfed;" | ''Tolos seres humanos nacen llibres y iguales en dignidá y drechos y, pola mor de la razón y la conciencia de so, han comportase fraternalmente los unos colos otros.''<ref>{{citar web|url=http://www.omniglot.com/udhr/italic.htm|título=
|- align="center"
| style="background:#d2dfed; color:Black" | ''Fala de [[Somiedo]]''
| style="background:#d2dfed;" | [[Astúrias]]
| style="background:#9FB6CD;" | ''Ocidental''
| style="background:#d2dfed;" | ''Tódolos seres humanos nacen ḷḷibres ya iguales en dignidá ya dreitos ya, dotaos cumo tán de razón ya conciencia, han portase fraternalmente los unos conos outros.''<ref name="PALACIOS2">{{citar
|- align="center"
| style="background:#efefef; color:Black" | ''[[Patsuezu|Paḷḷuezu]]''
| [[Leão (província)|Leão]]
| style="background:#9FB6CD;" | ''Ocidental''
| ''Tódolos seres humanos nacen ḷḷibres ya iguales en dignidá ya dreitos ya, dotaos cumo tán de razón ya conciencia, han portase fraternalmente los unos conos outros.''<ref name="PALACIOS2" />
|- align="center"
| style="background:#efefef; color:Black" | ''Cabreirês''
| [[Leão (província)|Leão]]
| style="background:#9FB6CD;" | ''Ocidental''
| ''Tódolos seres humanos ñacen llibres y iguales en dignidá y dreitos y, dotaos cumo están de razón y concéncia, han portase fraternalmente los unos pa coños outros.''<ref>{{citar
|- align="center"
| style="background:#efefef; color:Black" | ''Mirandês''
| [[Trás-os-Montes e Alto Douro|Trás-os-Montes]]
| style="background:#9FB6CD;" | ''Ocidental''
| ''Todos ls seres houmanos nácen lhibres/libres i eiguales an denidade i an dreitos. Custuituídos de rezon i de cuncéncia, dében portar-se uns culs outros an sprito de armandade.''<ref>{{citar livro|sobrenome=
|-
| colspan="4" style="background:#efefef; color:Black;" | '''Castelhano'''
|- align="center"
| style="background:#efefef; color:Black" | ''[[Estremenho]]''
|[[Estremadura (Espanha)|Estremadura]] [[Salamanca (província)|Salamanca]]
| rowspan="2" style="background:#e7e7ed;" | ''Falas de transição entre o asturo-leonês e o castelhano''
| ''Tolos hombris nacin libris i egualis en digniá i derechus i, comu gastan razón i concéncia, ebin comportal-se comu hermanus los unus conos otrus.''<ref>{{citar web|url=
|- align="center"
| style="background:#efefef; color:Black" | ''[[Cântabro|Montanhês]] ou [[Cântabro]]''
|[[Cantábria]]
| ''Tolos seris humanos nacin libris y eguales en dignidá y drechos y, dotaos comu están de razón y conciencia, tién de comportase comu hermanos los unos conos otros.''<ref>{{citar periódico|
|- align="center"
| style="background:#efefef; color:Black" | ''[[Língua castelhana|Castelhano]] (norma padrão)''
| [[Região histórica de Castela|Castela]]
| ''Castelhano''
| ''Todos los seres humanos nacen libres e iguales en dignidad y derechos y, dotados como están de razón y conciencia, deben comportarse fraternalmente los unos con los otros.''<ref>{{citar web|url=http://www.un.org/es/universal-declaration-human-rights/|título=La Declaración Universal de Derechos Humanos|publicado=[[Organização das Nações Unidas]]|língua=espanhol|acessodata=14 de janeiro de 2019}}</ref>
|-
| colspan="4" style="background:#efefef; color:Black;" | '''Galego-português'''
|- align="center"
| style="background:#efefef; color:Black" | ''[[Português europeu|Português]]''
| [[Portugal]]
| ''Português''
| ''Todos os seres humanos nascem livres e iguais em dignidade e em direitos. Dotados de razão e de consciência, devem agir uns para com os outros em espírito de fraternidade.''<ref>{{citar web|url=https://dre.pt/declaracao-universal-dos-direitos-humanos|título=Declaração Universal dos Direitos Humanos|obra=[[Diário da República]]|publicado=[[Imprensa Nacional-Casa da Moeda]]|acessodata=14 de janeiro de 2019}}</ref>
|- align="center"
| style="background:#efefef; color:Black" | ''[[Língua galega|Galego]]''
| [[Galiza]]
| ''Galego''
| ''
|}
{{Referências|col=2}}
== Bibliografia ==
{{
*
*
* {{citar web|url=http://www.clul.ulisboa.pt/pt/23-investigacao/691-linguagens-fronteiricas-mirandes|título=Linguagens Fronteiriças: Mirandês|obra=[[Centro de Linguística da Universidade de Lisboa]]|editora=[[Universidade de Lisboa]]|acessodata=14 de janeiro de 2019}}
* {{citar livro|último=Maia|primeiro=Clarinda de Azevedo|editor=Manuel Alvar|local=Barcelona|editora=Editorial Ariel|página=159-170|capítulo=Mirandés|título=Manual de dialectología hispánica: el español de España|ano=1996|língua=espanhol}}
* {{citar periódico|url=https://web.archive.org/web/20060321082115/http://www.romaniaminor.net/ianua/Ianua02/02Ianua04.pdf|título=L Mirandés: Ũa Lhéngua Minoritaira an Pertual|língua=mirandês|primeiro1=Reis|último1=Quarteu|primeiro2=Xavier|último2=Frías Conde|revista=Ianua. Revista Philologica Romanica|ano=2001|issn=1616-413X|número=2|página=89-105|acessodata=14 de janeiro de 2019}}
* {{citar web|url=https://www.jornalnordeste.com/noticia/la-fuolha-mirandesa-un-jornal-mirandes|título=La fuolha mirandesa: Un jornal an mirandés|obra=Jornal Nordeste|primeiro=Amadeu|último=Ferreira|autorlink=Amadeu Ferreira|data=13 de janeiro de 2009|acessodata=14 de janeiro de 2019|língua=mirandês}}
{{-fim}}
== Ligações externas ==
{{commonscat|Mirandese language}}▼
{{InterWiki|code=mwl}}
{{Correlatos
|wikcionario=Portal:Mirandês
|wikcionáriocat=Mirandês
|wikisource=Main Page/Mirandés
|wikisourcecat=Category:Mirandés
|wikivoyage=Guia de conversação mirandês
}}
{{Variantes da língua leonesa}}
{{Línguas românicas}}
{{Controlo de autoria}}
{{Portal3|Linguística|Miranda do Douro|Portugal}}
[[Categoria:Língua mirandesa| ]]
|