Língua agul

língua
Agul

агъул чӀал

Falado(a) em: Rússia (Daguestão), também falada no Azerbaijão
Região: Sul do Daguestão
Total de falantes: 17.373 (censo do 1989)
Família: Caucásica nororiental
 Lezgic
  Agul
Estatuto oficial
Língua oficial de: Daguestão (Rússia)
Códigos de língua
ISO 639-1: --
ISO 639-2: agx
ISO 639-3: agx

A Língua agul, é uma língua caucasiana falada pelos aguls que vivem ao sul do Daguestão (uma república da Rússia) e Azerbaijão.

Classificação editar

O aghul pertence às línguas lezgian do grupo das línguas caucasianas do nordeste.

Distribuição geográfica editar

Em 1989 aghul era falado por 17.373 pessoas na Rússia, principalmente em Dagestão do sul, assim como por 32 povos no Azerbaijão.

Status oficial editar

O agul não é língua oficial, e o lezgui é usado como a língua literária.

Línguas aparentadas editar

Dez línguas fazem parte da família de línguas lezgian, a saber: Agul, tabassarão, rutul, lezgui, tsakhur, buduk, krits, Khinalugh, udi e archi.

Fonologia editar

Agul apresenta consoantes Epiglotais contrastivas.[1] A língua Agul faz, como muitas das línguas Norte-Caucasianas, a distinção entre consoantes "tensas" com as concomitantes longas e fracas. As consoantes tensas se caracterizam pela intensividade ("tensão") de articulação, a qual leva a uma maior extensãoda consoante, razão porque esses são escritas com diacríticos de "longa". A geminação da consoante por si só não cria a sua tensão, porém, consoantes morfologicamente tensas muitas vezes se derivam de justaposição de duas consoantes fracas. Alguns dos dialetos Agul apresentam muitas consoantes tensas iniciais.

Consoantes editar

Fonemas consoantes do agul[2]
Labial Dental Alveolar Palatal Velar Uvular Epi-
glotal
Glotal
clara,livre labialização]]
Fraca Forte Fraca Forte Fraca Forte Fraca Forte Fraca Forte Fraca Forte
Nasal m n
Plosiva sonora b d ɡ
muda (suave) p t k q ʔ
ejetiva
Africada sonora d͡ʒ d͡ʒʷ
muda t͡s t͡sː t͡ʃ t͡ʃː t͡ʃʷ t͡ʃːʷ
ejetiva t͡sʼ t͡ʃʼ t͡ʃʷʼ
Fricativa muda f s ʃ ʃː ʃʷ ʃːʷ x χ χː ʜ
sonora v z ʒ ʒʷ ʁ ʢ ɦ
Vibrante r
Aproximante l j
  • A "Stop glotal" aqui transcrita é também denominada "Laringeal glotal glotálica" pelo linguista "fonte" da informação.
  • Notar também que a "fontte" denomina de forma indistinta as séries de "consoantes epligotais" e "faringeais" em todas as tabelas, mesmo quando incluem-se "plosivas", não sendo assim claramente verdadeiras "faringeais".

Escrita editar

A língua Agul utiliza o Alfabeto cirílico com suas 36 letras e mais 33 combinações de letras.[3]

Alfabeto editar

А а Б б В в Г г Гъ гъ Гь гь ГI гI Д д
Дж дж Е е Ё ё Ж ж З з И и Й й К к
Кк кк Къ къ Кь кь КI кI Л л М м Н н О о
П п Пп пп ПI пI Р р С с Т т Тт тт ТI тI
У у Уь уь Ф ф Х х Хъ хъ Хь хь ХI хI Ц ц
ЦI цI Ч ч Чч чч ЧI чI Ш ш Щ щ ъ I
ы ь Э э Ю ю Я я

Gramática editar

Adjetivos editar

Adjetivos independentes e predicativos tomam marcadores de número e de classe, mesmo quando usados como substantivos. Como atributos são invariáveis.

Pronomes editar

Pronomes pessoais editar

  Singular Plural
1 zun
2
3

Amostra de texto editar

Іисайи пуная гебурис: - ДуьгІе акье миштти: «Дад, Ве ттур гирами хьурай; Ве Паччагьвел адирай. 3 ТІалаб аркьая чин Вакес гьер ягьас гуни. 4 Гъил гьушен че гунагьарилас, чинна гьил гьуршанду кІилди час Іайвелар аркьаттарилас. ХІа темехІера хьас амарта час».

Transliteração

ˡisaji punaja geburisi: - Du’gˡe ak’e mištti: "Dad, Ve ttur girami x’uraj; Ve Paččag’vel adiraj.3 Tˡalab ark’aja čin Vakes g’er jag’as guni. 4 G″il g’ušen če gunag’arilas, činna g’il g’uršandu kˡildi čas ˡajvelar ark’attarilas. Xˡa temexˡera x’as amarta čas."

Português E ele lhes disse: quando vocês orarem, digam: Pai nosso que estais nos céus, sagrado seja o vosso nome, Venha o teu Reino. Vossa vontade seja feita, como nos céis, como na terra. Dai-nos dia adia o nosso pão diário. E, perdoai os nossos pecados, que nos também perdoaremos os que estão em dívida conosco.. E, não nos permitai seguir tentações, mas livrai-nos do mal. Pai Nosso - Lucas, 11: 2-4

Bibliografia editar

  • Haspelmath, Martin. 1993. A grammar of Lezgian. (Mouton grammar library; 9). Berlin & New York: Mouton de Gruyter. – ISBN 3-11-013735-6
  • Talibov, Bukar B. and Magomed M. Gadžiev. 1966. Lezginsko-russkij slovar’. Moskva: Izd. Sovetskaja Ėnciklopedija
  • Ladefoged, Peter; Maddieson, Ian (1996), The Sounds of the World's Languages, ISBN 0-631-19815-6, Oxford: Blackwell 

Referências externas editar